Cổ tử cung bên ngoài bình thường là một lỗ nhỏ, có kích thước với đường kính chỉ khoảng 1-2mm. Vị trí này là phần mở đầu đi vào kênh cổ tử cung, dạng hình trụ, dài khoảng 2-3 cm và kết thúc bằng cổ trong tử cung trước khi vào trong buồng tử cung. Bề mặt cổ tử cung bên ngoài có màu hồng nhạt, được phủ bởi các tế bào vảy, có cấu trúc lát tầng, liên tục với biểu mô lót thành âm đạo và hoàn toàn không có khả năng tiết chất nhầy. Ngược lại, các tế bào lót bên trong kênh cổ tử cung lại là biểu mô tuyến, có cấu trúc hình trụ đứng và có khả năng tiết chất nhầy. Chính vì khi các tế bào này dần di chuyển ra ngoài, dưới tác động của hormone estrogen, vùng lộ tuyến xuất hiện và viêm lộ tuyến cổ tử cung sẽ xảy ra.
Nói một cách khác, viêm lộ tuyến cổ tử cung là một tình trạng viêm phổ biến xảy ra khi các tế bào từ bên trong ống cổ tử cung, được gọi là tế bào tuyến, có mặt trên bề mặt bên ngoài của cổ tử cung. Trong diễn tiến sinh lý bệnh theo thời gian, các cấp độ viêm lộ tuyến cổ tử cung sẽ lần lượt trải qua bốn cấp độ. Các cấp độ này được xác định bằng các triệu chứng của người bệnh, các đặc điểm quan sát khi dùng mỏ vịt hay soi cổ tử cung và qua xét nghiệm phết tế bào cổ tử cung.
Cụ thể là vùng viêm lộ tuyến sẽ tăng kích thước từ từ cho đến khi chiếm toàn bộ diện tích của cổ tử cung, bệnh nhân sẽ có các biểu hiện khó chịu như đau hay chảy máu khi quan hệ, khí hư nặng mùi, có màu sắc bất thường… Cho đến khi viêm lộ tuyến cổ tử cung cấp độ 4, giai đoạn này là có sự hiện diện của các tế bào loạn sản khi phết tế bào cổ tử cung, xử lý mô học và quan sát dưới kính hiển vi điện tử. Đây cũng được xem là giai đoạn tiền ung thư cổ tử cung.