Bướu cổ là gì?
Bướu cổ là cách nhiều người hay gọi khi thấy cổ to lên bất thường. Thực tế y học gọi bệnh bướu cổ là bệnh tuyến giáp.
Tuyến giáp là một tuyến nội tiết hình cánh bướm, thường nằm ở phía trước dưới cổ. Vai trò của tuyến giáp là tạo ra các hormone tuyến giáp, được tiết vào máu và sau đó được vận chuyển đến mọi mô trong cơ thể. Hormone tuyến giáp giúp cơ thể sử dụng năng lượng, giữ ấm và giữ cho não, tim, cơ và các cơ quan khác hoạt động bình thường.
Nguyên nhân bướu cổ
- Thiếu iốt: một trong những nguyên nhân phổ biến nhất của sự hình thành bướu cổ trên toàn thế giới là thiếu i-ốt. Bởi hoạt động chính của tuyến giáp là tập trung i-ốt từ máu để tạo ra hormone tuyến giáp. Tuyến không thể tạo ra đủ hormone tuyến giáp nếu không thu gom đủ i-ốt. Do đó, với sự thiếu hụt iốt, người bệnh bị suy giáp. Do đó, tuyến yên trong não cảm nhận được mức hormone tuyến giáp quá thấp và gửi tín hiệu đến tuyến giáp. Tín hiệu này được gọi là hormone kích thích tuyến giáp (TSH). Như tên của nó, hormone này kích thích tuyến giáp sản xuất hormone tuyến giáp và tăng kích thước. Sự tăng trưởng bất thường về kích thước này tạo ra thứ được gọi là bướu cổ.
- Bệnh viêm tuyến giáp Hashimoto cũng là nguyên nhân gây bướu cổ, đây là một tình trạng tự miễn dịch trong đó có sự phá hủy tuyến giáp bởi hệ thống miễn dịch của chính cơ thể. Khi tuyến giáp bị tổn thương nhiều hơn, nó sẽ ít có khả năng cung cấp đủ hormone tuyến giáp. Tuyến yên cảm nhận được mức hormone tuyến giáp thấp và tiết ra nhiều TSH hơn để kích thích tuyến giáp. Sự kích thích này làm cho tuyến giáp phát triển, có thể tạo ra bướu cổ.
- Bệnh Graves, trong trường hợp này, hệ thống miễn dịch của một người tạo ra một loại protein, được gọi là globulin miễn dịch kích thích tuyến giáp (TSI). Cũng như TSH, TSI kích thích tuyến giáp to ra tạo ra bướu cổ. Tuy nhiên, TSI cũng kích thích tuyến giáp tạo ra quá nhiều hormone tuyến giáp (gây cường giáp). Vì tuyến yên cảm nhận quá nhiều hormone tuyến giáp nên nó ngừng tiết TSH. Mặc dù vậy, tuyến giáp vẫn tiếp tục phát triển và tạo ra hormone tuyến giáp. Do đó, bệnh Graves sinh ra bướu cổ và cường giáp.
- Bướu cổ đa nhân là một nguyên nhân phổ biến khác của bướu cổ. Những người mắc chứng rối loạn này có một hoặc nhiều nốt sần trong tuyến gây phì đại tuyến giáp. Điều này thường được phát hiện như một tuyến cảm giác nốt khi kiểm tra thể chất. Bệnh nhân có thể xuất hiện với một nốt lớn duy nhất hoặc nhiều nốt nhỏ hơn trong tuyến khi được phát hiện lần đầu. Vì vậy, trong giai đoạn đầu của bướu cổ đa nhân với nhiều nốt nhỏ, kích thước tổng thể của tuyến giáp có thể chưa to lên. Không giống như các loại bướu cổ khác, nguyên nhân của loại bướu cổ này vẫn chưa được hiểu rõ.
- Nguyên nhân khác, noài những nguyên nhân gây bướu cổ phổ biến, còn có nhiều nguyên nhân khác ít phổ biến hơn như: khiếm khuyết di truyền, một số khác có liên quan đến chấn thương hoặc nhiễm trùng ở tuyến giáp và một số là do khối u (cả khối u ung thư và khối u lành tính).
Chẩn đoán bướu cổ
Được thực hiện khi khám sức khỏe định kỳ, tổng quát và phát hiện thấy tuyến giáp to ra, đặc biệt nhờ siêu âm hiện đại. Tuy nhiên, sự hiện diện của bướu cổ cho thấy có sự bất thường của tuyến giáp. Do đó, điều quan trọng là phải xác định nguyên nhân gây bướu cổ.
Bước đầu tiên, bạn có thể sẽ được kiểm tra chức năng tuyến giáp để xác định xem tuyến giáp của bạn hoạt động kém hay hoạt động quá mức.
Bất kỳ xét nghiệm tiếp theo nào được thực hiện sẽ phụ thuộc vào kết quả xét nghiệm chức năng tuyến giáp.
Nếu tuyến giáp to lan tỏa và chỉ bị cường giáp, bác sĩ có thể sẽ tiến hành các xét nghiệm để giúp chẩn đoán Bệnh Graves.
Nếu bệnh nhân bị suy giáp, sẽ có thể bị viêm tuyến giáp Hashimoto và có thể được xét nghiệm máu bổ sung để xác định chẩn đoán này.
Các xét nghiệm khác được sử dụng để giúp chẩn đoán nguyên nhân gây bướu cổ có thể bao gồm chụp i-ốt phóng xạ, siêu âm tuyến giáp hoặc sinh thiết chọc hút bằng kim nhỏ.
Điều trị bướu cổ
Việc điều trị sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân của bướu cổ. Nếu bướu cổ do thiếu i-ốt trong chế độ ăn uống sẽ được bổ sung i-ốt dưới dạng uống. Điều này sẽ dẫn đến giảm kích thước của bướu cổ, nhưng thường thì bướu cổ sẽ không biến mất hoàn toàn. Nếu bướu cổ do viêm tuyến giáp Hashimoto và bị suy giáp, người bệnh sẽ được bổ sung hormone tuyến giáp dưới dạng viên uống hàng ngày. Phương pháp điều trị này sẽ khôi phục mức hormone tuyến giáp trở lại bình thường, nhưng thường không làm cho bướu cổ biến mất hoàn toàn. Mặc dù bướu cổ có thể nhỏ lại nhưng đôi khi có quá nhiều mô sẹo trong tuyến khiến nó nhỏ đi nhiều.
Điều trị bằng hormone tuyến giáp thường sẽ ngăn không cho nó lớn hơn.
Phẫu thuật thường không phải là phương pháp điều trị viêm tuyến giáp thường quy. Nếu bướu cổ do cường giáp, việc điều trị sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra cường giáp.
Với một số nguyên nhân gây cường giáp, việc điều trị có thể làm biến mất bướu cổ. Ví dụ, điều trị bệnh Graves bằng i-ốt phóng xạ thường làm giảm hoặc biến mất bướu cổ. Nhiều bướu cổ, chẳng hạn như bướu cổ đa nhân, có liên quan đến nồng độ hormone tuyến giáp bình thường trong máu. Những bướu cổ này thường không cần điều trị cụ thể sau khi chẩn đoán thích hợp được thực hiện.
Nếu không có phương pháp điều trị cụ thể nào được đề xuất, người bệnh có thể bị suy giáp hoặc cường giáp trong tương lai. Tuy nhiên, nếu có những vấn đề liên quan đến kích thước của tuyến giáp, chẳng hạn như bướu cổ trở nên lớn đến mức làm hẹp đường thở, bác sĩ có thể đề nghị điều trị bướu cổ bằng phẫu thuật cắt bỏ. Dù nguyên nhân là gì, điều quan trọng là phải theo dõi thường xuyên (hàng năm) khi được chẩn đoán mắc bệnh bướu cổ.