Quai bị là một trong những căn bệnh truyền nhiễm cấp tính thường xuất hiện ở trẻ nhỏ. Bệnh thường lành tính nhưng nếu việc điều trị quai bị ở trẻ em không được thực hiện đúng cách, có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như: điếc, viêm màng não, viêm tinh hoàn, viêm buồng trứng,…
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi ThS.BS Nguyễn Anh Duy Tùng – Trung tâm Thông tin Y khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.
Quai bị ở trẻ là hiện tượng gì?
Bệnh quai bị được gây ra bởi virus quai bị (Mumps virus). Bệnh được lây truyền thông qua tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ mũi, nước bọt của người bệnh khi hắt hơi hoặc ho. Sau khi virus quai bị xâm nhập vào cơ thể, đến tuyến nước bọt ở phía trước tai (tuyến mang tai), trẻ bắt đầu xuất hiện các triệu chứng sưng cổ họng, hàm. (1)
Hiện nay, bệnh quai bị ở trẻ vẫn chưa có thuốc đặc trị. Các phương pháp điều trị hiện có thường hướng đến điều trị các triệu chứng của bệnh và cải thiện hệ miễn dịch, tăng sức đề kháng. Nếu trẻ được chăm sóc tốt và điều trị đúng cách, bệnh có thể khỏi trong khoảng 1-2 tuần.
Lý do trẻ mắc quai bị
Virus quai bị rất dễ lây lan, nhất là ở những nơi đông người, nhiều trẻ em và những người có sức đề kháng yếu như trường học, nhà giữ trẻ,…
Mumps virus chứa trong nước bọt và dịch tiết từ mũi của trẻ mắc bệnh, khi trẻ hắt hơi, ho, nói hoặc cười, virus có thể lây trực tiếp cho những đứa trẻ khác hoặc bám trên các vật dụng xung quanh. Điều đặc biệt là virus quai bị có thể sống khá lâu ở môi trường bên ngoài với nhiệt độ khoảng từ 15-20 độ C, dao động từ 30-60 ngày. Do đó, nếu các vật dụng trong phòng và không gian phòng không được vệ sinh, khử khuẩn sạch sẽ, virus có thể tồn tại trên các vật dụng trong phòng và xâm nhập vào cơ thể trẻ khi chúng đưa tay lên miệng, mũi sau khi chạm vào những đồ vật này. (2)
Hơn nữa, trẻ còn có thể bị lây nhiễm virus quai bị thông qua thói quen dùng chung đồ với người bệnh hoặc tiếp xúc với những món đồ mà người bệnh đã sử dụng như khăn giấy, ly uống nước, dụng cụ ăn, uống hút,…
Ngoài ra, trẻ sẽ có nguy cơ mắc bệnh quai bị cao hơn nếu trẻ chưa được tiêm phòng đầy đủ các mũi vacxin phòng bệnh quai bị.
Biểu hiện của bệnh quai bị ở trẻ nhỏ
Sau khoảng 2-3 tuần kể từ khi virus xâm nhập và tuyến nước bọt của trẻ, trẻ có thể có hoặc không có triệu chứng rõ rệt. Các triệu chứng quai bị ở trẻ em xuất hiện thường rất nhẹ, bao gồm:
- Ốm, sốt nhẹ trong 1-2 ngày. Sau đó là sốt cao trên 38 độ C trong khoảng 3-4 ngày;
- Nhức đầu, mệt mỏi, khó chịu;
- Cảm thấy ớn lạnh, sợ gió;
- Tiết nhiều nước bọt hơn bình thường;
- Tuyến nước bọt đau nhức và sưng to (thường bắt đầu với 1 bên và sau đó là sưng to cả hai bên má);
- Cảm giác đau khi nuốt thức ăn, nhai, nói và nuốt nước bọt;
- Đau tai;
- Đau cơ;
- Chán ăn, bỏ ăn;
- Trong một số trường hợp, trẻ có thể sưng và đau tinh hoàn.
Cách điều trị quai bị ở trẻ em có thể bạn chưa biết
Quai bị là bệnh do virus gây ra nên thuống kháng sinh thường sẽ không được sử dụng trong điều trị bệnh này. Thay vào đó, mẹ có thể chăm sóc trẻ bằng các cách sau:
- Cho trẻ nghỉ ngơi nhiều hơn;
- Hỏi ý kiến bác sĩ về các liều thuốc giảm đau, hạ sốt với liều dùng phù hợp cho trẻ. Acetaminophen và ibuprofen là hai loại thuốc thường được sử dụng trong trường hợp này. Ibuprofen thường chỉ sử dụng cho trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên, do đó, mẹ cần có sự đồng ý của bác sĩ trước khi cho trẻ dùng. Aspirin có thể gây ra hội chứng Reye ở trẻ nên mẹ không nên cho trẻ uống loại thuốc này.
- Cách ly trẻ với mọi người để tránh bệnh lây lan cho người khác;
- Chườm lạnh tại chỗ sưng, mang tai để giảm đau cho trẻ;
- Đảm bảo trẻ uống đủ nước mỗi ngày;
- Duy trì chế độ dinh dưỡng đủ chất cho trẻ bằng những món ăn dạng lỏng, trẻ không cần nhai quá nhiều như cháo loãng, súp,…Đồng thời, mẹ nên tránh cho trẻ dùng các loại thực phẩm có tính axit.
- Cho trẻ vệ sinh mũi và súc miệng bằng nước muối sinh lý mỗi ngày;
- Hạn chế cho trẻ chạy, nhảy, hoạt động mạnh, nhất là các trẻ trai…
Khi chăm sóc và điều trị quai bị ở trẻ em tại nhà, mẹ cần chú ý theo dõi các biểu hiện bệnh của trẻ và cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay khi trẻ có các biểu hiện sau:
- Chóng mặt, nôn liên tục;
- Sưng, đau vùng bìu;
- Sốt cao;
- Đau đầu dữ dội;
- Cứng cổ;
- Ngủ li bì, hôn mê;
- Xuất hiện cơn co giật;
- Các triệu chứng không thuyên giảm và có xu hướng tồi tệ hơn.
Một số mẹo điều trị quai bị cho trẻ tại nhà
Bên cạnh các cách chăm sóc và điều trị trên, một số mẹo dân gian còn được dùng để giảm nhẹ các triệu chứng, điều trị quai bị ở trẻ như:
1. Mật ong
Một nghiên cứu cho thấy, mật ong có thể làm giảm hoạt động của cyclooxygenase-1 và cyclooxygenase-2 (enzyme gây nên tình trạng viêm, sốt), từ đó, làm giảm nhẹ tình trạng phù nề do virus quai bị gây ra và giúp trẻ hạ sốt. Do đó, mật ong được xem là một loại dược liệu tuyệt vời của tự nhiên để điều trị quai bị.
Cách điều trị quai bị ở trẻ bằng mật ong: Tán vụn 50-70 hạt đậu đỏ (xích tiểu đậu), sau đó, trộn đều chúng với mật ong thành dạng đặc sệt. Mẹ dùng hỗn hợp này đắp lên chỗ bị sưng của trẻ, thay thuốc 1 ngày/ lần. Chỗ sưng đau của trẻ sẽ giảm dần sau mỗi lần thay thuốc.
Lưu ý, mẹo chữa quai bị bằng mật ong chỉ được áp dụng cho trẻ trên 1 tuổi.
2. Hạt gấc
Hạt gấc chứa nhiều phytochemical, có tác dụng kháng khuẩn, chống oxy hóa. Do đó, hạt gấc cũng được sử dụng để giảm nhẹ các triệu chứng, cải thiện tình trạng nhiễm khuẩn do virus, điều trị quai bị ở trẻ.
Cách điều trị quai bị ở trẻ bằng hạt gấc:
- Cách 1: Đốt thành than 4-5 nhân hạt gấc, sao đó, trộn đều với 5ml giấm thanh và 6-10g tinh cối đá. Mẹ bôi hỗn hợp này lên chỗ sưng của trẻ.
- Cách 2: Mài nhuyễn 2-3 nhân hạt gấc, trộn đều với 10ml giấm thanh hoặc rượu. Sau đó, bôi hỗn hợp lên chỗ sưng của trẻ.
- Cách 3: Giã nhỏ hoặc đốt hạt gấc thành than, gói chúng vào một cái khăn xô rồi nhúng vào dầu vừng. Sau đó, mẹ đắp hỗn hợp vào chỗ sưng của trẻ.
3. Gừng
Gừng chứa nhiều gingerol, có tác dụng chống oxy hóa và giảm đau hiệu quả. Vì vậy gừng cũng được xem là một dược liệu giúp giảm đau nhanh chóng khi trẻ bị quai bị.
Cách điều trị quai bị ở trẻ bằng gừng: Trộn 1 thìa canh bột gừng với nước, khuấy đều tạo thành hỗn hợp có độ sệt vừa phải, không quá đặc hoặc quá loãng. Sau đó đắp hỗn hợp lên khu vực bị sưng của trẻ. Mẹ có thể quấn lại bằng vải sạch hoặc bằng gạc để bã gừng không bị rơi đi.
4. Tỏi
Chữa quai bị ở trẻ em bằng tỏi là một mẹo dân gian phổ biến, được nhiều gia đình áp dụng. Với công công dụng tăng cường hệ miễn dịch, giúp cơ thể chống viêm, giảm đau, chống lại sự tấn công của vi khuẩn, tỏi giúp làm giảm nhẹ các triệu chứng của bệnh quai bị, rút ngắn thời gian khỏi bệnh cho trẻ.
Cách điều trị quai bị ở trẻ bằng tỏi: Giã nát một lượng tỏi vừa đủ, hòa chung với giấm. Sau đó, mẹ đắp hỗn hợp này lên vùng da bị sưng của bé. Lưu ý sử dụng lượng vừa phải vì có nguy cơ gây tổn thương da đối với các trẻ nhỏ.
Cách phòng ngừa bệnh quai bị ở trẻ
Bên cạnh những cách điều trị quai bị ở trẻ em, bố mẹ cần trang bị cho mình các cách phòng ngừa quai bị ở trẻ hiệu quả.
Cách phòng ngừa quai bị hiệu quả nhất là tiêm phòng đầy đủ các mũi vacxin phòng ngừa bệnh quai bị cho trẻ. Một nghiên cứu cho thấy, trẻ đã tiêm đủ 2 mũi vacxin MMR (vacxin phòng ngừa bệnh sởi, quai bị, Rubella) có khả năng phòng ngừa bệnh quai bị đến 95%. Trong đó, mũi thứ nhất sẽ được tiêm khi trẻ được 12-15 tháng tuổi. Mũi thứ hai có thể tiêm sau ít nhất 4 tuần kể từ khi trẻ tiêm 1 đầu tiên hoặc khi trẻ được 4-6 tuổi.
Ngoài ra, bố mẹ cũng nên tập cho trẻ thói quen giữ vệ sinh sạch sẽ, che miệng khi hắt hơi, rửa tay bằng xà phòng diệt khuẩn, tắm gội hằng ngày, không dùng chung đồ dùng cá nhân với người khác,…
Để biết thêm thông tin về cách chăm sóc và những vấn đề sức khỏe khác của trẻ, bạn có thể liên hệ tới bệnh viện theo địa chỉ:
Trên thực tế, quai bị là một căn bệnh nguy hiểm, việc nắm được các cách điều trị quai bị ở trẻ em an toàn, hiệu quả sẽ giúp trẻ nhanh khỏi bệnh, ngăn chặn bệnh chuyển xấu, dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng cho trẻ.
Giản Đơn