“Những người lớn không có khả năng chăm sóc con của chính mình thì không nên sinh chúng ra.”
Capernaum mở đầu bằng phiên toà khởi kiện của một cậu bé – chỉ có tên, không có ngày tháng năm sinh, không có giấy tờ, cậu ngồi tù 5 năm vì tội cố ý gây thương tích.
“Cậu có biết vì sao cậu đang ở đây không?”
“Vì tôi muốn kiện bố mẹ mình”
“Tại sao?”
“Vì đã sinh tôi ra trên đời này”.
Một đứa trẻ 12 tuổi, đã phải trải qua bao nhiêu thứ để thấy rằng sự tồn tại của mình chính là tội lỗi?
Zain – không phải là một đứa trẻ hư đốn. Cậu là anh trai trong gia đình, ở tuổi đáng lẽ phải cắp sách đến trường, mỗi ngày chỉ lo lắng về chuyện ngày mai học gì, thời khoá biểu như thế nào, thì cậu phải chăm em, làm việc để phụ giúp gia đình. Mỗi ngày Zain kiếm tiền từ việc vận chuyển ga, vác những bình nước to hàng chục lít, nói dối để mua nguyên liệu làm thuốc cấm, đứng ngoài đường cùng đàn em để bán từng ly nước.
Trong cuộc sống hằng ngày, những đứa trẻ này lớn lên trong đòn roi, sự mắng nhiếc, lo sợ. Chúng sống ở đường phố, nương tựa vào nhau, chạy khắp nơi để bán được thứ gì hay thứ đó. Khi xem, tôi không thể nào ngừng suy nghĩ về những đứa trẻ buôn bán vé số ở Việt Nam. Một đứa trẻ nhỏ, bế trên tay một đứa trẻ khác, để xin tiền, để mưu sinh.
Những đứa trẻ này không tương lai, chúng luôn phải học cách đề phòng bản thân khỏi sự lạm dụng những kẻ gớm ghiếc ngoài kia, học cách chịu đụng, ngủ co rúc trên sàn nhà, sớm mai lại thức dậy kiếm sống. Để rồi Zain, một đứa con nít 12 tuổi, phải lo sợ khi đứa em gái của mình đến kì kinh nguyệt đầu tiên. Bởi trong xã hội đó, sự dậy thì biểu hiện cho việc đứa con gái ấy đã “chín muồi” và phải bị gả đi. Bị nuôi dạy và khôn lớn trong môi trường như thế, những vòng lặp không ngừng lại của những đứa trẻ sinh ra trong thiếu hiểu biết, đói nghèo, vô định.
Ngay từ khi bước vào câu chuyện, khán giả sẽ hiểu vì sao Zain cảm thấy sự tồn tại của mình là tội lỗi của bố mẹ. Một ngôi nhà nheo nhóc những đứa trẻ, chúng không có chỗ chơi, đứa nhỏ nhất phải mắc chân vào xích để không đi lung tung. Ở thời hiện đại, khi vấn đề “ấu dâm” đang trở thành đề tài nóng hổi đáng lên án, thì chúng đang sống ở nơi việc đứa trẻ 11 tuổi kết hôn là điều bình thường. “Bán” một đứa trẻ, là con của chính mình, như một món hàng.
Zain bỏ đi, gặp Rahil – người phụ nữ Ethiopia ở công viên giải trí. Cảm thương cho Zain, Rahil nhận cậu bé về nhà, tắm rửa, cho ăn. Cậu chăm sóc con của Rahil là Yonas như một đứa em trai. Sống cùng Rahil, Zain được ăn uống đầy đủ, không phải ra ngoài mưu sinh, được ăn bánh kem, được cảm nhận tình thương giữa người và người. Ở cùng với Rahil, cậu rơi nước mắt vì sự tủi thân khi thấy Yonas được Rahil chăm sóc, yêu thương và bảo bọc như người mẹ thực sự. Một thứ tình mẫu tử bình thường đối với cậu xa xôi và đáng mơ ước.
Nhưng Rahil cũng có một số phận đáng thương, cô là một người di cư trái phép, không có đủ tiền để làm giả giấy tờ gia hạn và luôn bị gạ bán chính con của mình để đổi lấy sự tự do trên đất nước. Một người phụ nữ với lối sống bấp bênh, như Aspro nói, tất cả đều có chung một số phận – đời sống vô hình, không ai hay, không ai biết, không ai công nhận. Rahil bị bắt, để lại hai đứa trẻ tự sinh sống mà không một lời từ biệt.
May mắn Yonas vẫn có Zain, cậu kiên cường chăm sóc đứa nhỏ, mưu sinh bằng việc buôn bán thuốc, chịu đựng sự ức hiếp. Chúng ta sẽ phải thương xót khi chúng không có nước uống, không có cơm ăn, không một bàn tay giúp đỡ, phải tự làm no bụng bằng nước đá ngào đường. Cậu tài giỏi, nhưng vẫn không thể chống lại số phận và cuộc đời. Zain đã định mang Yonas đi cùng với cậu đến Thuỵ Điển, nơi mà nghe là con nít chỉ có thể chết bởi nguyên do tự nhiên, không phải là chết đói, đánh đập, đòn roi, lạm dụng. Không tiền, không nhà, không nơi nương tựa; Zain đành bỏ lại cậu “em trai khác xuất thân, cùng số phận” ấy.
Thế nhưng, đến một tờ giấy để chứng tỏ sự tồn tại, một tấm hình chụp của Zain cũng không có. Khi cậu về, bố mẹ bảo rằng ngày cậu sinh ra là một sự nguyền rủa. Thế nhưng, Zain đâu đòi hỏi có mặt trên đời này. Cậu cũng như tất cả những đứa trẻ còn lại, không một ai muốn được sinh ra để lớn lên như thế.
Khi mẹ Zain nói rằng Sahar sẽ có một sự thay thế, ông trời mang đi một đứa con sẽ lại đem đến một sự sống khác, bà ta sẽ đặt tên đứa trẻ ấy là Sahar mà chẳng mảy may nghĩ rằng sẽ lại có một đứa trẻ khác rồi sẽ bị gả đi lúc 11 tuổi, bị cưỡng bức và mang thai rồi chết. Zain nói bà ta không có trái tim, không chỉ đơn giản là vô tâm, mà là sự ngu dốt, ích kỉ. Đứa trẻ 12 tuổi ấy ngồi nghĩ về số phận của tất cả những đứa trẻ đang phải sống như cậu, không, nếu cậu được lựa chọn, cậu sẽ chọn mãi mãi không được sinh ra ở thế giới này.
Tôi muốn kiện bố mẹ tôi. Tôi muốn người lớn phải lắng nghe, rằng những ai không thể nuôi dạy con trẻ – thì đừng nên sinh ra chúng. Những đứa trẻ như tôi rồi có thể nhớ được gì ngoài bạo lực, sự thoá mạ, những trận đòn với dây xích, ống nước và thắt lưng? Câu nói tử tế nhất tôi được nghe chỉ là “cút con đ* mẹ mày đi”. B”iến đi, đồ rác ruởi”. Cuộc sống chỉ là một đống c*t đ*i, không đáng bằng chiếc giày tôi mang. Tôi đang sống trong địa ngục, và bị thiêu như một miếng thịt cháy đây. Cuộc sống thật khốn nạn. Tôi nghĩ rằng chúng ta rồi sẽ thành những người tốt, và đuợc tất cả yêu thương. Nhưng Chúa không muốn điều đó. Ngài muốn chúng ta là một miếng thảm chùi chân cho kẻ khác. Đứa trẻ bà ta đang mang thai rồi cũng sẽ như tôi thôi.
Zain – Capernaum
Không một tia hi vọng nào, trong suốt cuộc đời này, có thể thắp sáng cho cậu, để cậu có được niềm tin rằng cậu đáng sống và sẽ được những điều tốt đẹp khi tiếp tục sống. Những phận đời bất hạnh ấy, đến khi biến mất đến đất chôn cũng khó tìm.
Bố mẹ của Zain, hoá chăng cũng là những kẻ ngu dốt, không có điều kiện; họ ích kỉ, họ sinh ra và lớn lên trong khổ cực. Có lẽ, trước đó, cuộc sống họ cũng như Zain. Đức tin của họ được truyền đạt từ đời này sang đời khác, cho đến khi họ mất ý thức được rằng việc ban cho một đứa trẻ sự sống, nhưng lại không mang lại cho chúng một cuộc sống đúng nghĩa là sự ích kỉ và sai trái. Đúng, những kẻ vô trách nhiệm không xứng đáng được có con; nhưng họ không ý thức được điều đó. Trong suy nghĩ của họ, “trời sinh voi sinh cỏ”, con cái là sức mạnh chúa ban cho.
Đến cuối cùng, Zain chụp ảnh hộ chiếu – một tấm giấy xác thực thân phận của cậu. Và đó, cũng chính là lần duy nhất cậu thực sự cười, trong suốt cả bộ phim.
Chúng ta có quyền đòi hỏi bố mẹ có nghĩa vụ và trách nhiệm, bởi chúng ta không đòi hỏi để được sinh ra
Dù là sai lầm, ngoài ý muốn hay bất cứ lý do nào, không một ai nói với bố mẹ rằng sinh ra là lựa chọn của chúng ta.
Chợt nhớ đến phim Ikiru, ông lão nói rằng ông đã hi sinh cả cuộc đời này cho con trai, ông cảm thấy bất công về điều đó. Thế nhưng cô gái đi cùng đã bảo rằng, những đứa trẻ không có quyền được lựa chọn. Tại sao bố mẹ đổ lỗi cho sự tồn tại của chúng trên đời này khiến họ trở nên mệt mỏi? Biết rằng cuộc sống khó được, nhưng nếu đầy sự đau khổ, hỗn tạp, đòn roi và ký ức đau thương; có lẽ những đứa trẻ như Zain thà rằng chọn không tồn tại.
Khi xem bộ phim, tôi ngày càng giữ vững quan điểm rằng một người không thể chăm sóc con trẻ, thì không nên tự tạo gánh nặng cho mình. Tạo cho chúng sự tồn tại nhưng lại không mang đến cho chúng cuộc sống. Đã ai trong chúng ta không chứng kiến sự bất công, không thấy qua cảnh những đứa nhỏ bị bỏ rơi, bạo hành? Bất kể có kế hoạch, hay không có kế hoạch nào; thì những sinh linh ấy đều có giá trị và xứng đáng đuợc đối xử công bằng.
Những điều ấy nghe có vẻ như rất khó khăn, và cũng không ai có thể đổ lỗi bất kỳ thứ gì. Nếu tiếp tục, có lẽ chúng ta sẽ đi đến những vấn đề sâu xa và vĩ mô hơn. Chỉ mong rằng, một chút thông điệp của bộ phim có thể mang lại suy nghĩ để nghiền ngẫm về trách nhiệm làm cha mẹ của người xem.