Mới đây, người dân trên địa bàn xã Hùng Tiến, huyện Nam Đàn, Nghệ An vừa phát hiện một cỗ quan tài lạ. Được biết, vật thể này dài khoảng 2,4m, cao 0,8m, nặng ước chừng nặng khoảng 5 tạ.
Sau khi người dân đập hết phần cứng giống đá lát nền khá dày bên ngoài, lộ ra một cỗ quan tài bằng gỗ màu đỏ thẫm. Cỗ quan tài gần như nguyên vẹn, rất nặng, phải huy động 6 người mới có thể khiêng lên. Người dân cho rằng đây là kiểu an táng “trong quan, ngoài quách” thời xưa.
Trên thế giới, các nền văn hóa khác nhau có nhiều kiểu quan tài và chôn người chết khác nhau. Trong đó, đáng chú ý là xây dựng ngôi mộ theo kiểu “trong quan, ngoài quách” tại Việt Nam.
“Trong quan, ngoài quách”: Quan, quách là gì?
Cỗ quan tài được an táng theo kiểu “trong quan, ngoài quách” được tìm thấy ở huyện Nam Đàn, Nghệ An, ước chừng trên 100 năm tuổi (Ảnh: Việt Cường/NTV).
Nhiều người quan niệm rằng cỗ quan tài giống như ngôi nhà dành cho người chết. Nó quan trọng không kém ngôi nhà lúc còn sống: phải đẹp, phải thẩm mỹ và có độ bền cao. Cũng có quan niệm cho rằng cỗ quan tài giống như chiếc áo bao phủ bên ngoài người đã khuất.
Dựa theo tư tưởng này, “ngoài quách” được xem như lớp áo ngoài cùng bao bọc người đã mất, bảo vệ cho xương cốt khỏi môi trường ẩm ướt, mối mọt, côn trùng…
Bởi vậy, quách thường được làm từ những chất liệu có độ bền cao, vững chãi dưới mọi tác động ngoại lực, cũng như chịu được các tác nhân lý hóa tồn tại trong đất.
Tại Việt Nam, quách thường được sử dụng với chất liệu như xi măng, sành sứ, gỗ Ngọc Am, gỗ Pơ mu, gỗ Vàng Tâm… Trong số này, gỗ Ngọc Am (tên khoa học: Cupressus funebrus) với đặc điểm thớ gỗ rất dày, cứng, khả năng chống thấm nước, cong vênh… là loại tốt nhất, nhưng cũng vô cùng quý hiếm.
Tiểu quan có kích thước nhỏ hơn quách, được đặt bên trong (Ảnh: Sưu tầm).
“Trong quan” ở đây nói đến là phần tiểu quan. Tiểu này có kích thước nhỏ hơn quách, được đặt trong quách để đựng xương cốt của người đã mất. Nếu như quách được xem như lớp áo ngoài, thì tiểu được coi như áo lót bên trong, nhằm che đậy trực tiếp cho xương cốt.
Tiểu cũng có rất nhiều loại, tiểu sành, tiểu sứ, tiểu bằng gỗ… Trong dân gian, mọi người thường dùng loại tiểu sứ có chất lượng cao. Đó là vì tiểu sứ làm từ đất. Theo cách hiểu tâm linh, con người sinh ra từ đất thì chết xương cốt cũng nên đặt vào trong đất.
Bên ngoài và bên trong tiểu quan hầu như đều được tráng phủ bằng lớp men, giúp tránh tình trạng bị bong tróc, phai màu, cũng như giảm độ sắc nét của họa tiết.
Những kiểu chôn cất người chết kỳ lạ trên thế giới
Như đã đề cập, mỗi nền văn hóa trên thế giới lại có những quan niệm khác nhau về cái chết, cũng như cách thức chôn cất người đã khuất.
Các nhà khảo cổ mở nắp quan tài cổ được phát hiện tại nghĩa địa Al-Asasif, nằm trong Thung lũng của các vị vua ở Luxor, Ai Cập (Ảnh: Reuters).
Nổi tiếng nhất có lẽ là người Ai Cập cổ đại, khi họ phát minh ra phương thức ướp xác người chết vô cùng độc đáo, nhưng cũng không kém phần… rùng rợn. Theo đó, quá trình ướp xác liên quan đến việc loại bỏ tất cả các cơ quan nội tạng, bao gồm cả não, tim, gan… Thi thể sau đó được nhồi bằng các vật liệu khô như mùn cưa và bọc trong vải lanh.
Sau đó, họ được đóng vào bên trong cỗ quan tài được chạm trổ theo hình người. Tín ngưỡng ở Ai Cập tin rằng việc ướp xác giống như bảo quản linh hồn cho chuyến hành trình sang thế giới bên kia.
Trái ngược với các đám tang u buồn, lễ hỏa táng của những người theo đạo Hindu ở Bali lại có bầu không khí gần giống như một lễ hội hóa trang. Theo đó, người chết được đặt bên trong một cỗ quan tài mô phỏng hình dáng của một loài động vật như hổ, bò, cá… hay một con vật trong thần thoại. Sau đó, toàn bộ cỗ quan tài sẽ được đốt cháy trước sự chứng kiến của những người tham gia.
Những người này tin rằng hỏa táng sẽ giải phóng linh hồn của người chết, cho phép họ bắt đầu tái sinh sang chu kỳ tiếp theo của sự sống.
Cỗ quan tài hình con bò ở Bali (Ảnh: Kibitan).
Những người Viking thời Trung cổ thì trái ngược hoàn toàn. Họ sống và chết trên biển theo đúng nghĩa đen. Sau khi chết, những người Viking được đặt trên những con tàu chứa đầy thức ăn, đồ trang sức, vũ khí… để họ được thoải mái ở thế giới bên kia. Những chiếc thuyền sau đó sẽ được hạ hỏa, hoặc cuốn trôi theo dòng nước.
Một số bộ lạc bản địa ở Úc, Columbia và Siberia lại có phong tục chôn cất người chết trên cây. Họ sẽ bọc thi thể người chết trong một tấm vải liệm, rồi đưa vào trong một cái rọ, trước khi treo lên cây để quá trình tự phân hủy diễn ra.
Những người theo đạo Zoroastrian thì tin rằng cơ thể người chết là không trong sạch, và không nên gây ô nhiễm sau khi chết thông qua việc chôn cất hoặc hỏa táng.
Những người đã khuất được đưa đến một khu vực yên tĩnh, thường nằm trên núi cao. Khi xác chết đã được làm khô và tẩy trắng bởi ánh nắng mặt trời, chúng được gom lại và hòa tan trong vôi.