2.1. Co thắt đau âm đạo có thể nguyên phát trong đời sống tình dục của người nữ
Một số phụ nữ không có hiểu biết về chính cơ thể mình, nghĩ rằng âm đạo rất bé, rất hẹp hoặc có màng trinh dày che chắn nên sợ đau khi quan hệ tình dục. Nếu là nguyên nhân này thì chỉ cần giúp người phụ nữ có hiểu biết hơn về cơ thể mình và trục trặc có thể qua đi trong thời gian ngắn. Có khi người phụ nữ có những xung đột nội tâm vô thức, ví dụ lo sợ sinh con… hoặc người phụ nữ có hiểu biết về cơ thể nhưng do quá nhạy cảm nên bị ức chế khi quan hệ tình dục diễn ra trong môi trường không thuận lợi, không kín đáo, không an toàn nên dẫn đến co thắt.
Một số yếu tố góp phần gây co âm đạo nguyên phát: hội chứng viêm âm hộ phần tiền đình, nhiễm khuẩn đường tiết niệu, viêm âm đạo do nấm, đã từng bị lạm dụng tình dục, bị cưỡng bức hay tấn công tình dục, chứng kiến cảnh lạm dụng tình dục hay thể chất ở người khác, chứng kiến cảnh bạo hành gia đình hay xung đột thời nhỏ, sợ bị đưa vào âm đạo do ám ảnh với lời đồn đại đau khi rách màng trinh hay khi quan hệ tình dục lần đầu…
2.2. Giải thích theo quan điểm phân tâm
Phân tâm cổ điển cho rằng co thắt âm đạo là do những xung đột tâm – tính dục không được giải quyết từ thời ấu thơ. Phụ nữ bị rối loạn này là người đã bị cắm chốt hoặc thoái triển ở giai đoạn (hoặc trước) Oedipe. Theo Abraham (1956), trong một số trường hợp nặng, người phụ nữ không đủ khả năng chuyển di năng lượng libido từ cha sang chồng hoặc bạn tình. Trong nhiều trường hợp khác, người phụ nữ vẫn bị cắm chốt ở mẹ của họ. Những trường hợp như vậy có tiên lượng xấu.
2.3. Giải thích theo quan điểm hành vi
Theo lí thuyết hành vi, co thắt âm đạo là một phản ứng ám ảnh đối với các trải nghiệm âm tính thực hoặc tưởng tượng có liên quan đến giao hợp. Sợ hãi hoặc lo âu ở mức độ cao gây ra hoạt hoá hệ thần kinh giao cảm và một trong những hệ quả của nó là làm co cơ âm đạo không chủ ý. Sự sợ hãi, ở một khía cạnh khác, cũng có thể xuất phát từ kém hiểu biết về những vấn đề tình dục.