Nghệ sĩ violin Xuân Huy, chỉ huy dàn nhạc của chương trình đã có cuộc trò chuyện với chúng tôi sau buổi trình diễn đánh dấu LUALA Concert tròn một tháng kể từ khi bắt đầu.
– Thưa anh, chương trình hoà nhạc cổ điển LUALA Concert bắt đầu từ 11-11 và cho đến hôm nay (11-12) đã tròn một tháng. Từ chỗ chỉ có thưa thớt vài nhóm người đến một lúc rồi đi, mấy tuần liên tiếp gần đây vỉa hè 16 Lý Thái Tổ đều chật kín người đến nghe, tràn ra cả lòng đường, anh đã có thể hoàn toàn tự tin với chương trình?
– Thực ra khi bắt đầu dự án tôi cũng không có lo ngại gì. Bạn thấy đấy, hai ngày cuối tuần 10 và 11-12, Hà Nội rét đậm, nhưng thật bất ngờ công chúng đã đến rất đông. Họ đủ mọi lứa tuổi, từ các cụ già, các bác trung niên, những người phụ nữ mang bầu, cho đến các em nhỏ còn nằm trên xe nôi. Nếu đếm số lượng người đến nghe cố định thì có thể ngang bằng với số người ngồi đủ trong Nhà hát Lớn. Điều đó thật sự là vui mừng. Tuần trước, các cháu học vẽ ở cung Thiếu nhi được cô giáo dẫn ra đây, ngồi la liệt kia vẽ tranh còn các cô các chú thì chơi đàn, rất thú vị. Đây là một hoạt động cộng đồng mà tôi nghĩ ngay từ khi bắt đầu làm là rồi sẽ được đón nhận. Có nhiều bác trung niên nói với chúng tôi rằng, họ đến đây, nghe những bản nhạc này như thấy lại ký ức của họ, tuổi trẻ của họ, thấy lại niềm vui nỗi buồn của họ. Nhiều bạn trẻ vừa nghe say sưa vừa đung đưa đánh nhịp theo tiếng nhạc. Thực sự là chính họ mang lại cảm hứng cho các nghệ sĩ.
– Anh có bất ngờ vì khán giả đến đông như vậy? Bởi lâu nay mọi người vẫn nghĩ rằng công chúng Việt Nam vốn xa lạ với nhạc giao hưởng và ngay khi các anh khởi đầu chương trình này, đã có người nghi ngờ sự thành công của nó?
– Tôi hoàn toàn không bất ngờ. Nếu cho rằng công chúng Việt Nam xa lạ với nhạc cổ điển, không thích nghe giao hưởng là không đúng. Thực ra không phải vì công chúng không thích nghe, mà vì chúng ta không có cho họ nghe. Chương trình nhạc giao hưởng không có nhiều và thường phải được dàn dựng công phu, trong những khán phòng sang trọng mà không phải người Việt bình thường nào cũng có điều kiện thưởng thức. Không phải ai cũng dễ dàng vào Nhà hát Lớn nghe giao hưởng. Xa lạ là vì họ không có để nghe đấy thôi.
– Nhưng có một thực tế là những người chơi nhạc hàn lâm họ đầu tư rất lớn và khổ luyện, nhưng khi ra nghề họ lại không có nhiều cơ hội làm nghề vì không có công chúng?
– Đúng thế. Nghề chơi nhạc cổ điển thực sự phải đầu tư rất lớn về thời gian, tâm huyết, sự khổ luyện và cả tiền bạc nữa. Còn bây giờ thì văn hóa thị trường, mọi người đổ xô tổ chức các chương trình nhạc nhẹ, pop, nhạc mới nhạc trẻ. Tôi không nói những nhạc ấy là xấu, nhưng đúng là có sự mất cân bằng. Nhưng tôi tin là chúng ta vẫn có lớp công chúng dành cho giao hưởng, nếu ta cứ mang giao hưởng đến cho họ thì họ sẽ yêu thích.
– Những người nghe không có để nghe, những người diễn không có đất diễn, phải chăngđó là nghịch lý?
-Chính xác, đó là một điều dễ nhận thấy, và đó là một nghịch lý. Vậy nên chúng ta phải dần dần nên để người dân thấy rõ giao hưởng như thế này. Nếu mình nghĩ vì người dân họ không thích nghe giao hưởng, mình sợ không làm, thì sẽ chẳng bao giờ có khán giả cho mình cả. Những nhà đầu tư không dám đầu tư, và mãi mãi chỉ có các chương trình nhạc nhẹ, có ngôi sao, hoa hậu được tài trợ mà thôi.
– Vâng, vậy các anh đã bắt đầu dự án này như thế nào?
– Đây không phải là ý tưởng của tôi mà là của bạn tôi, anh Đỗ Ngọc Minh, Chủ tịch Tập đoàn DX. Anh ấy đi nhiều nơi ở nước ngoài, và thấy việc người ta chơi nhạc trên phố như thế này. Anh ấy nói điều đó với tôi. Và tôi thấy chúng tôi hoàn toàn có thể làm được. Trước đây tôi cũng có lúc từng biểu diễn ngoài phố không phải để kiếm tiền. Tôi thấy việc tổ chức hoạt động như thế này hoàn toàn trong khả năng của mình, nên tôi nhận lời làm thôi. Chương trình thực hiện vào 3 giờ đến 5 giờ chiều thứ bảy và chủ nhật hằng tuần, ngày chủ nhật có cả buổi sáng từ 10 giờ đến 12 giờ. Chúng tôi làm rất nghiêm túc, bài bản, lịch biểu diễn đã cố định ngay từ khi bắt đầu và chúng tôi phải tập luyện từ trước đó rất lâu.Chúng tôi chơi hai tháng, sau đó sẽ nghỉ một thời gian và lại chơi tiếp. Đây là một dự án thường niên, lâu dài, mỗi năm bốn tháng chia làm hai mùa, chọn vào lúc thời tiết đẹp nhất, không nắng quá mà cũng không mưa.
– Nghe nói nhạc sĩ Trần Mạnh Hùng đã cùng anh làm dự án này?
– Đúng, chúng tôi mời các nghệ sĩ, lên nhạc mục chương trình và tập luyện liên tục trong hai tháng. Điều quan trọng là ở nhà tài trợ. Họ thực sự là những người dám làm, dám chi, thực sự là họ cống hiến cho công chúng mà không hề tính đến lợi nhuận. Họ bỏ tiền thuê trang âm thiết bị. Sau đó thì họ đặt mua trang âm từ ngước ngoài (dự kiến trong chương trình tuần tới sẽ có trang âm thiết bị mới). Tôi cũng không thể nói là bao nhiêu nhưng chắc chắn nó là số tiền rất lớn. Phải nói anh Đỗ Ngọc Minh là một người hết lòng vì nghệ thuật. Tôi cho rằng ở Việt Nam mà có những nhà tài trợ văn hóa như thế thì tốt quá. Họ đúng là những “mạnh thường quân về văn hoá” . Bởi tài trợ cho các hoạt động nghệ thuật khác như thi hoa hậu, các show hát nhạc nhẹ bán vé thu tiền thì nhiều, nhưng tài trợ cho một hoạt động âm nhạc cổ điển miễn phí thế này quả là bây giờ mới có.
– Những nghệ sĩ chơi ở đây đều là những gương mặt quen thuộc chơi ở vị trí đầu bè của các dàn nhạc lớn. Anh làm thế nào mà gọi được họ đến đây chơi nhạc miễn phí?
– Thành phần anh em nghệ sĩ chơi ở đây, một nửa là những người chơi vị trí đầu bè của tất cả các dàn nhạc giao hưởng ở miền bắc: Dàn nhạc giao hưởng Học viện Âm nhạc quốc gia, Dàn nhạc giao hưởng Nhà hát Nhạc vũ Kịch, Dàn nhạc Giao hưởng quốc gia. Đầy đủ biên chế bộ khung cho một dàn nhạc: năm violon 1, bốn violon 2, bốn violla, ba cello, hai contra-bass. Tôi vừa là dàn dựng vừa chỉ huy và cũng chơi violin luôn. Chúng tôi chơi trên tinh thần vì âm nhạc và cống hiến cho công chúng, và được nhà tài trợ trả thù lao.
– Có thể nghe ở đây những tác phẩm kinh điển quen thuộc với đại chúng như The Blue Danube (Strauss), Turkey March (Mozart), Eine Kleine Wachtmusik (Vivaldi), Hungarian Dance (Brahm), Serenade (Elgar)… Nhưng với một dự án dài hơi như vậy thì các anh có sợ sẽ nhàm chán?
– Chúng tôi chọn một danh mục khoảng 110 bài và sẽ chơi luân phiên theo danh mục đó. Như thế, chúng tôi phải tập luyện một khối lượng tác phẩm khổng lồ. Nhiều gấp 11 lần một chương trình biểu diễn của Nhà hát Lớn. Vì xác định chơi như thê này, không thể đánh đi đánh lại một vài nhạc mục được. Có những khách họ đến thường xuyên và họ không thể nghe đi nghe lại một số bản nhạc. Mặc dù miễn phí nhưng tôi không thể nói là chúng tôi làm gì bắt buộc khán giả phải nghe cái ấy. Mình phải có sự thay đổi. –
– Các anh có sẵn sàng chơi theo yêu cầu khán giả nếu họ có?
– Chắc là không. Vì chúng tôi làm chương trình rất bài bản, nghiêm ngặt không khác gì một chương trình hoà nhạc trong Nhà hát Lớn: từ trang phục quy chuẩn, nhạc mục cố định, tuyệt đối không có ngẫu hứng. Thực ra khác với các chương trình hoà nhạc trong nhà hát ở chỗ nhạc mục chúng tôi chọn những bài không quá khó để nghe với những công chúng bình thường, chủ yếu là các bài ngắn và đã đi vào lòng người rồi. Mọi người hãy kiên nhẫn đợi, thế nào trrong một buổi hoà nhạc này sẽ có một bài mình quen. Về cơ bản, chương trình giống một buổi hoà nhạc trong nhà hát. Chỉ có điều, mọi người đến đây nghe rất thoải mái. Họ có thể đứng sát vào người biểu diễn, nhìn rõ cây đàn, bản nhạc. Có thể vừa nghe vừa đi lại, nói chuyện, đang nghe có việc vẫn có thể ra về mà không ảnh hưởng đến ai.
– Nếu sau này khán giả muốn đóng góp tiền cho dàn nhạc thì sao?
– Mọi người ở đây cũng có tiền thù lao của nhà tài trợ rồi, nếu nhận thêm tiền của khán giả hoá ra là mình đi chơi nhạc kiếm tiền. Có thể mọi người sẽ có thêm chút thu nhập cho công việc đang khó khăn của mình và họ đáng được hưởng, nhưng như thế nó cũng có mặt trái của nó, sẽ không đúng mục đích tôn chỉ của chương trình là chơi nhạc hoàn toàn cống hiến.
– Vâng, anh có biết là LUALA Concert cũng vừa được bầu là một trong mười sự kiện âm nhạc tiêu biểu trong năm 2011?
– Có, tôi có nghe một vài người bạn thông báo. Biết được thông tin thì tôi cũng nhắn tin cho các nghệ sĩ. Họ rất mừng, nhưng cũng bảo nhau, nếu đã vậy thì mình càng phải làm thật tốt và giữ vững tôn chỉ mục đích của chương trình.
– Vâng, xin cám ơn anh và chúc chương trình tiếp tục được nhiều người biết và đến thưởng thức.