“Việc tiêm chủng các vắc xin cơ bản trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng là cần thiết và là yêu cầu bắt buộc đối với trẻ em và phụ nữ có thai để đảm bảo những thế hệ trẻ em khỏe mạnh. Đưa trẻ đi tiêm chủng không chỉ là quyền lợi của trẻ mà còn là trách nhiệm của cha mẹ đã được Luật quy định”
Đó là khẳng định của PGS – TS Dương Thị Hồng, Phó Viện trưởng, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương trước hiện tượng cộng đồng mạng kêu gọi tẩy chay vắc-xin (qua các fanpage anti vắc-xin) trong thời gian gần đây.
Tại Việt Nam, theo Quy định tại Điều 29, Luật Phòng chống bệnh truyền nhiễm số 03/2007/QH12 ban hành ngày 21/11/2007 quy định:
– Trẻ em, phụ nữ có thai phải sử dụng vắc xin, sinh phẩm y tế bắt buộc đối với các bệnh truyền nhiễm thuộc Chương trình tiêm chủng mở rộng.
– Cha, mẹ hoặc người giám hộ của trẻ em và mọi người dân có trách nhiệm thực hiện yêu cầu của cơ sở y tế có thẩm quyền trong việc sử dụng vắc xin, sinh phẩm y tế bắt buộc.
“Như vậy, việc tiêm chủng các vắc xin cơ bản trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng là cần thiết và là yêu cầu bắt buộc đối với trẻ em và phụ nữ có thai để đảm bảo những thế hệ trẻ em khỏe mạnh. Đưa trẻ đi tiêm chủng không chỉ là quyền lợi của trẻ mà còn là trách nhiệm của cha mẹ đã được Luật quy định”, TS Dương Thị Hồng nhấn mạnh. TS Hồng cho rằng, việc tuyên truyền sai sự thật về lợi ích cũng như nguy cơ của việc tiêm chủng vắc xin phòng bệnh sẽ ảnh hưởng đến tâm lý của các bậc cha mẹ và ảnh hưởng này sẽ rất nghiêm trọng nếu nhiều trẻ không được tiêm chủng đầy đủ, cộng đồng không được bảo vệ và tất yếu là bệnh dịch sẽ quay trở lại.
Tiêm chủng không chỉ là quyền lợi mà còn là nghĩa vụ của các bậc cha mẹ trẻ
Cảnh báo hệ lụy từ những quan niệm sai lầm
Trong thời gian vừa qua, trên mạng xã hội cũng như báo chí đã phản ánh về việc một số người có quan điểm cá nhân trái chiều đối với việc phòng bệnh bằng vắc xin. Về vấn đề này, PGS – TS Dương Thị Hồng khuyến cáo: “Đây là những tư tưởng sai lầm và có thể gây ra những hệ lụy nghiêm trọng. Bởi khi đạt tỷ lệ cao, tiêm chủng không chỉ giúp cho những người được tiêm chủng không mắc bệnh mà còn phòng bệnh cho những người không thể tiêm chủng do chống chỉ định, do đang điều trị các bệnh cấp tính, trẻ nhỏ chưa đến độ tuổi tiêm chủng…”.
TS Hồng lưu ý, nếu không tiêm chủng hoặc tỷ lệ tiêm chủng thấp thì bản thân trẻ và những đối tượng nêu trên sẽ là những người có nguy cơ cao mắc bệnh. Trẻ nhỏ mắc bệnh truyền nhiễm nguy hiểm trong khi sức đề kháng của các cháu còn yếu dễ bị các biến chứng nguy hiểm của bệnh. Tình hình dịch sởi xảy ra trong năm 2014 với các trường hợp tử vong đáng tiếc ở trẻ nhỏ cho thấy việc tiêm chủng muộn, không tiêm chủng đủ mũi hoặc không tiêm chủng khiến cho nhiều trẻ có nguy cơ mắc bệnh và dịch có cơ hội lây lan.
Những mối nguy hiểm khi không được tiêm phòng
Trước ý kiến của một số người cho rằng, dù không tiêm chủng, con cái họ vẫn khỏe mạnh nên việc tiêm chủng là không quan trọng, PGS -TS Dương Thị Hồng khẳng định: “Tiêm chủng là biện pháp phòng bệnh chủ động cho cá nhân người được tiêm”. Khi tỷ lệ tiêm chủng ở mức rất cao thì cộng đồng được bảo vệ phòng chống nhứng tác nhân gây bệnh là vi khuẩn và vi rút. Nhờ vậy, một tỷ lệ nhỏ các cá nhân trong cộng đồng mặc dù không được tiêm chủng do các nguyên nhân chống chỉ định (suy giảm miễn dịch bẩm sinh, mắc phải, dị ứng với các thành phần vắc xin, đang mắc các bệnh nhiễm trùng cấp tính…) hoặc chưa đến tuổi tiêm chủng cũng được bảo vệ nhờ hiệu quả gián tiếp của vắc xin ở một số thời điểm nhất định.
Tuy nhiên, khi tỷ lệ tiêm chủng trong cộng đồng giảm xuống, hiệu quả gián tiếp bị phá vỡ, những người không được tiêm chủng hoặc tiêm chủng không đầy đủ này trở thành nhóm nguy cơ cao mắc bệnh. Trẻ nhỏ không được tiêm chủng hoặc tiêm chủng không đầy đủ có nguy cơ cao nhất mắc bệnh truyền nhiễm và có thể để lại các di chứng nặng nề ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Ví dụ như trẻ mắv não Nhật Bản sẽ rất dễ ảnh hưởng đến tâm thần và trí tuệ của trẻ; trẻ mắc bệnh bại liệt sẽ để lại di chứng liệt suốt đời; trẻ mắc hội chứng Rubella bẩm sinh sẽ mắc đa dị tật và là gánh nặng cho gia đình và xã hội…
TS Hồng lưu ý, trước tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp do biến đổi khi hậu, mật độ dân cư, giao lưu quốc tế ngày càng lớn… thì bệnh dịch luôn tiềm ẩn nguy cơ lây truyền và bùng phát trong cộng đồng. Đồng thời nguy cơ xâm nhập bệnh truyễn nhiễm từ các quốc gia lân cận là rất cao. Ví dụ như Việt Nam đã thanh toán bệnh bại liệt – không còn vi rút bại liệt hoang dại ở nước ta trong 17 năm nay; tuy nhiên trước bối cảnh giao lưu hiện nay chúng tôi vẫn khuyến cáo việc xâm nhập vi rút bại liệt hoang dại vào Việt Nam là rất cao. Chỉ có duy trì miễn dịch cộng đồng cao trên 95% đặc biệt ở trẻ nhỏ dưới 5 tuổi mới có thể phòng tránh được căn bệnh nguy hiểm này. Các bà mẹ cần chủ động tiêm chủng đầy đủ vắc xin phòng bệnh cho con mình để có miễn dịch phòng bệnh, như một hành trang tốt nhất cho trẻ hòa nhập cộng đồng.
Tại Việt Nam, nhờ tỷ lệ tiêm chủng đạt mức cao trên 90% trong nhiều năm qua, Việt Nam đã thanh toán bệnh bại liệt vào năm 2000, đạt mục tiêu loại trừ bệnh uốn ván sơ sinh vào năm 2005 và đến nay vẫn tiếp tục duy trì thành quả này. Thành công của công tác TCMR đã đem lại hiệu quả rõ rệt, làm thay đổi về cơ bản cơ cấu bệnh tật ở trẻ em. Nếu so sánh năm 2016 với năm 1984, tỷ lệ mắc các bệnh trong tiêm chủng trên 100.000 dân giảm rõ rệt: Bệnh bạch hầu giảm 410 lần; bệnh ho gà giảm 844 lần; bệnh sởi giảm 3.010 lần.
CTV LC – Dự án TCMR