Bệnh dại (Rabies) là bệnh truyền nhiễm, do vi rút dại lây từ động vật có vú sang người, dẫn đến nhiễm trùng não, thần kinh nghiêm trọng và không hồi phục, khi đã lên cơn dại khả năng tử vong 100% và trong đó có 99% số ca bệnh dại ở người do chó nhà nhiễm vi rút dại cắn, cào xước chảy máu lây truyền vi rút dại qua vết thương.
Theo Báo cáo số 169/BC-KSBT ngày 09/11/2023 của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Bạc Liêu về việc thu thập, báo cáo xử lý ca tử vong do bệnh dại tại tỉnh Bạc Liêu:
Bệnh nhân Nguyễn Vũ Phong, sinh năm 1994, địa chỉ tạm trú ấp Thanh Hải, xã Long Điền Tây, huyện Đông Hải, tỉnh Bạc Liêu. Tiền sử tiếp xúc vi rút dại: Khoảng 02 tháng trước, bệnh nhân đi mua cây kiểng trên đoạn đường ấp 2, thị trấn Gành Hào, huyện Đông Hải (gần ngân hàng Agibank), có hai con chó rượt đuổi cắn nhau, vô tình va vào người và cắn bệnh nhân gây ra vết thương ở ngón II chân phải, vết thương rách da khoảng 2-3 cm, rướm máu. Bệnh nhân không có biện pháp xử lý gì, không báo y tế, không đi chích ngừa (mặc dù người thân trong gia đình đã khuyên đi chích ngừa dại). Ngày 03/11/2023 bệnh nhân có các triệu chứng sợ ánh sáng, sợ nước, sợ gió lạnh, không uống nước được, không đi khám bệnh, không uống thuốc gì. Đến ngày 06/11/2023, các triệu chứng như sợ ánh sáng, sợ nước nhiều hơn, bệnh nhân mất ngủ, chán ăn, miệng tiết nhiều đờm dãi nên người nhà đưa nhập viện Bệnh viện đa khoa tỉnh Bạc Liêu. Bệnh nhân được điều trị tại khoa Nhiễm với chẩn đoán khi vào viện là bệnh dại và đã tử vong vào lúc 0g10ph ngày 07/11/2023 tại Bệnh viện đa khoa Bạc Liêu.
Bệnh dại rất nguy hiểm và lây nhiễm thế nào?
Bệnh dại lây từ nước bọt của động vật bị dại thông qua vết cắn, liếm. Ổ chứa vi rút dại trong thiên nhiên là động vật có máu nóng, đặc biệt là chó. Ngoài ra, vi rút dại cũng được phát hiện ở mèo, chồn, dơi và các động vật có vú khác. Ngay khi vào cơ thể, vi rút dại xâm nhập vào các dây thần kinh ngoại biên, chạy dọc theo các dây thần kinh đến tủy sống và não bộ gây nên dấu hiệu lâm sàng dại. Thời gian ủ bệnh dại có thể dưới 1 tuần hoặc trên 1 năm, phụ thuộc vào số lượng vi rút xâm nhập vào cơ thể, sự nặng nhẹ của vết thương, khoảng cách từ vết thương đến hệ thần kinh trung ương… Vết thương càng ở gần hệ thần kinh trung ương như mặt, cổ, đầu, hoặc ở ngón tay, ngón chân, cơ quan sinh dục ngoài… thì thời gian ủ bệnh càng ngắn.
Bệnh dại có lây truyền từ người sang người không? đã có ghi nhận trường hợp bệnh dại lây truyền trực tiếp từ người sang người thông qua vùng da bị tổn thương, qua niêm mạc, do sử dụng chung đồ ăn, vật dụng có nhiễm nước bọt của người mắc bệnh dại.
Bệnh dại có lây qua đường ăn uống không? Chưa ghi nhận bệnh dại xảy ra trên người do uống sữa hay do ăn thịt động vật đã nấu chín.
Có phải ai bị chó cắn cũng mắc bệnh dại? Không phải 100% người bị chó cắn đều bị dại. Nguy cơ nhiễm dại phụ thuộc vào yếu tố con vật có bị dại hay không, lượng vi rút trong nước bọt của con vật nhiều hay ít, vết thương nông hay sâu, có vệ sinh sát khuẩn vị trí tổn thương đúng cách kịp thời ngay sau khi bị chó cắn hay không… Tiêm phòng dại ngay sau khi bị chó cắn trong tất cả mọi trường hợp là biện pháp phòng ngừa bệnh dại hiệu quả nhất.
Các biện pháp cần xử trí ngay sau khi bị chó cắn:
– Vệ sinh vết thương: Cần tách rời quần áo ra khỏi vết cắn, rửa vết thương dưới vòi nước sạch chảy mạnh trong vòng 15 phút, nước ấm càng tốt. Sau đó, rửa sạch vết thương với cồn 70% hoặc povidine; KHÔNG: không cố gắng nặn máu, không chà sát vết thương, tránh làm vết thương bầm dập tổn thương lây lan vi rút nhanh hơn, không đắp bất cứ loại lá nào lên vết thương, không chữa dại bằng thuốc Đông thuốc Nam hoặc thuốc lá, không đi thầy lang lấy nọc, không kiêng cữ tắm rửa vệ sinh cơ thể mỗi ngày.
– Băng vết thương: dùng gạc y tế hoặc vải sạch băng vết thương (vừa phải, không quá chặt) để cầm máu đồng thời tránh trường hợp vi khuẩn xâm nhập.
– Đến cơ sở tiêm ngừa tiêm phòng dại ngay: đến ngay cơ sở y tế gần nhất để tiêm vắc xin phòng dại ngay sau bị chó cắn.
Quy định về quản lý chó, mèo nuôi phòng bệnh dại:
Tại mục 2 Phụ lục 15 ban hành kèm theo Thông tư 07/2016/TT-BNNPTNT có quy định như sau:
2. Quy định về quản lý chó, mèo nuôi để phòng bệnh Dại
2.1. Đối với chủ nuôi chó, mèo (gọi chung là chủ vật nuôi)
a) Phải đăng ký việc nuôi chó với Ủy ban nhân dân cấp xã tại các đô thị, nơi đông dân cư;
b) Xích, nhốt hoặc giữ chó trong khuôn viên gia đình; bảo đảm vệ sinh môi trường, không ảnh hưởng xấu tới người xung quanh. Khi đưa chó ra nơi công cộng phải bảo đảm an toàn cho người xung quanh bằng cách đeo rọ mõm cho chó hoặc xích giữ chó và có người dắt;
c) Nuôi chó tập trung phải bảo đảm điều kiện vệ sinh thú y, không gây ồn ào, ảnh hưởng xấu tới những người xung quanh;
d) Chấp hành tiêm vắc xin phòng bệnh dại cho chó, mèo theo quy định;
đ) Chịu mọi chi phí trong trường hợp có chó thả rông bị bắt giữ, kể cả chi phí cho việc nuôi dưỡng và tiêu hủy chó. Trường hợp chó, mèo cắn, cào người thì chủ vật nuôi phải bồi thường vật chất cho người bị hại theo quy định của pháp luật.
2.2. Đối với Ủy ban nhân dân cấp xã
a) Lập sổ quản lý chó nuôi trên địa bàn bao gồm các thông tin sau đây:
– Họ tên và địa chỉ của chủ vật nuôi;
– Số lượng chó nuôi;
– Ngày, tháng, năm tiêm phòng vắc-xin dại.
b) Hằng năm trước đợt tiêm phòng phải rà soát, thống kê, cập nhập thông tin về đàn chó nuôi trên địa bàn;
c) Quy định cụ thể việc bắt giữ chó thả rông ở nơi công cộng thuộc địa bàn quản lý; thành lập các đội chuyên trách để bắt chó thả rông và động vật mắc bệnh Dại, có dấu hiệu mắc bệnh Dại; thông báo trên các phương tiện thông tin đại chúng về địa điểm tạm giữ chó bị bắt để chủ vật nuôi đến nhận; áp dụng các biện pháp xử phạt vi phạm hành chính đối với chủ vật nuôi; quyết định biện pháp xử lý chó bị bắt giữ trong trường hợp sau 48 giờ kể từ khi có thông báo mà không có người nhận;
d) Phối hợp với cơ quan quản lý chuyên ngành thú y địa phương tổ chức tập huấn kỹ năng bắt chó thả rông và bắt động vật mắc bệnh Dại hoặc có dấu hiệu mắc bệnh Dại cho các thành viên của đội chuyên trách;
đ) Phối hợp với cơ quan y tế tổ chức được tiêm vắc-xin phòng bệnh Dại cho các thành viên của đội chuyên trách theo quy định của ngành y tế.
Xử lý khẩn cấp ổ dịch Dại động vật được quy định:
Theo mục 4 Phụ lục 15 ban hành kèm theo Thông tư 07/2016/TT-BNNPTNT có quy định như sau:
4. Xử lý khẩn cấp ổ dịch dại động vật
4.1. Cơ quan có thẩm quyền thực hiện công bố dịch theo quy định tại Điều 26 của Luật thú y.
4.2. Tiêm phòng khẩn cấp bao vây ổ dịch
a) Tiêm phòng khẩn cấp vắc-xin dại cho toàn bộ đàn chó, mèo khỏe mạnh trong xã có ổ dịch Dại và các xã tiếp giáp với xã có dịch.
b) Huy động lực lượng tại chỗ hỗ trợ tiêm phòng; người trực tiếp tham gia tiêm phòng phải là nhân viên thú y hoặc người đã qua tập huấn về tiêm phòng Dại.
c) Cơ quan quản lý chuyên ngành thú y địa phương hướng dẫn, quản lý, thực hiện tiêm phòng và giám sát việc tiêm phòng.
d) Ủy ban nhân dân cấp xã tổ chức tiêm phòng vắc-xin Dại cho chó, mèo để bao vây ổ dịch.
Phòng ngừa bệnh dại:
Tiêm vắc xin phòng dại cho chó là cách phòng bệnh dại từ xa hiệu quả nhất
Loại bỏ bệnh dại ở chó: Hơn 90% trường hợp bệnh dại xảy ra là từ chó nhà. Do đó, điều quan trọng và cơ bản nhất để phòng bệnh dại là trước hết phải tiêm vắc xin ngừa bệnh dại cho thú cưng (chó, mèo,…). Bệnh dại hoàn toàn có thể phòng ngừa được bằng vắc xin. Việc tiêm vắc xin cho chó là chiến lược tiết kiệm chi phí và hiệu quả nhất để ngăn chặn bệnh dại ở người và bảo vệ cả vật nuôi.
Nâng cao nhận thức về bệnh dại: nâng cao nhận thức từng người, của cộng đồng để tiêm ngừa vắc xin cho vật nuôi, tăng cường nhận thức về nguy hiểm của vi rút gây bệnh dại sẽ hạn chế tỷ lệ tử vong. Đồng thời, mỗi gia đình khi nuôi thú cưng, nhất là chó nhà phải tuân thủ luật pháp về việc phòng tránh nguy cơ chó cắn người, nắm kiến thức sơ cứu khi bị chó cắn,…
Phòng tránh chó cắn: Cần rọ mõm, xích chó lại khi dắt ra đường. Nếu gặp chó dữ, bạn không bỏ chạy vì đánh thức bản năng săn mồi của chó. Bạn đứng yên, 2 tay để hai bên tư thế giống một cái cây và nhìn lảng đi nơi khác, nhiều con chó sẽ mất hứng thú vì bị phớt lờ. Nếu vật nuôi bắt đầu cắn bạn, bạn phải tự vệ bằng cách đánh hoặc đá vào cổ họng, mũi và gáy của chó làm nó choáng và bạn có thời gian chạy thoát. Dùng toàn bộ trọng lượng cơ thể đè lên con vật, dùng đầu gối, khuỷu tay ấn mạnh xuống./.
Bác sĩ Phước Nhường