Giải quyết vấn đề là một thách thức đối với nhiều người. Đối mặt với các vấn đề sẽ mang tới cho chúng ta những cảm xúc không thoải mái mà hầu hết mọi người muốn tránh. Thế nhưng, giải quyết vấn đề lại là một kỹ năng quan trọng để có thể sống cuộc sống bản thân mong muốn. Trên thực tế, việc né tránh giải quyết vấn đề chỉ bởi bạn cảm thấy ghét phải đối mặt với những gì diễn ra sẽ chỉ khiến mọi thứ trở nên tồi tệ hơn.
Những người có sự nhạy cảm về cảm xúc thường là những người giải quyết vấn đề theo cách sáng tạo. Họ tìm ra các giải pháp mà không ai nghĩ tới. Và đối với một số người, quá trình giải quyết vấn đề một cách tự nhiên thường chịu những tổn hại từ các tình huống trong cuộc sống và do đó, họ chịu nỗi sợ hãi ngay cả khi có một vấn đề cần giải quyết.
Khi chúng ta nhạy cảm về mặt cảm xúc, những chỉ trích đơn thuần từ một người bạn cũng có thể khiến chúng ta cảm thấy như đau như cứa thịt. Nếu bạn bị chỉ trích vì cách bạn giải quyết vấn đề hoặc những gì mà bạn đề xuất, bạn có thể gặp phải nỗi sợ hãi về việc đưa ra những đề xuất hoặc biến suy nghĩ của mình thành hành động.
Bạn cũng có thể đấu tranh với những cảm xúc vốn là một phần của quá trình giải quyết vấn đề. Nếu bạn lo lắng rằng đứa em nhỏ của mình sẽ khó chịu với mình và tự nhủ “Tôi không biết phải làm gì”, thì vấn đề là bạn không muốn đưa ra giải pháp bởi các cảm xúc liên quan đến nó. Đôi khi cảm xúc cung cấp cho chúng ta thông tin hữu ích để xem xét và đôi khi cảm xúc cản trở chúng ta giải quyết vấn đề. Nỗi sợ hãi vô cớ rằng bạn sẽ không qua môn là một ví dụ về cảm xúc ngăn cản bạn đưa ra và thực hiện một giải pháp. Do đó, điều cần thiết là tách biệt giữa cảm xúc khi đối mặt vấn đề và giải pháp thực tế.
Có lẽ theo thời gian, bạn có thể sẽ học được rằng không phải lúc nào bạn cũng có thể kiểm soát được cảm xúc của mình. Khi bạn không chắc mình sẽ phản ứng thế nào trước một tình huống hoặc không thể dự đoán cảm xúc sẽ ảnh hưởng đến hành vi của mình như thế nào, bạn sẽ tránh những tình huống và ý tưởng mới bởi gắn bó với những thứ quen thuộc vẫn luôn được nhận thức ưu tiên hơn. Giữ bản thân trong sự quen thuộc có thể sẽ khiến bạn tránh những thay đổi và đồng nghĩa với việc tránh giải quyết vấn đề.
Có lẽ đã có người nói với bạn rằng bạn đã sai trong cách suy nghĩ hoặc cảm nhận. Nếu đúng như vậy, thì bạn có thể nhờ người khác xác định xem ý tưởng giải quyết vấn đề của bạn có giá trị hay xác định tính thực tế của nó hoặc thậm chí là nhờ một người khác để giải quyết những vấn đề mà bạn tin rằng mình không thể làm được. Nhờ đó, bạn đã học được cách giải quyết vấn đề thụ động.
Nếu những nỗ lực để giải quyết vấn đề dẫn đến những vấn đề lớn hơn, thì bạn có thể tin rằng những người khác hoàn toàn có thể giải quyết vấn đề cho bạn khi bạn không thể giải quyết vấn đề của chính mình – khi mà bất cứ điều gì bạn làm đều sẽ sai. Bạn có thể dành nhiều thời gian để tìm kiếm sự giúp đỡ của người khác: “Hãy nói cho tôi biết phải làm gì, cứ nói cho tôi biết phải làm gì,” hơn là việc phó mặc cho những phản ứng thông thường của mình “Tôi không biết phải làm gì.”
Nếu bạn nhận ra bản thân trong bất kỳ mô tả nào dưới đây, thì hãy nhớ rằng giải quyết vấn đề là một quá trình có thể học tập và rèn luyện và bước đầu tiên chính là điều chỉnh cảm xúc của bản thân để có suy nghĩ rõ ràng. Để đạt được bước này, sử dụng các kỹ năng ứng phó hiệu quả là rất cần thiết.
1. Điều tiết cảm xúc để có thể suy nghĩ rõ ràng.
Làm thế nào để điều tiết cảm xúc, tham khảo bài viết về 3 cấp độ điều chỉnh cảm xúc.
2. Xác định rõ vấn đề. Vấn đề bạn đang cố gắng giải quyết là gì? Ở bước này, vấn đề không phải là những gì bạn cảm thấy thế nào hay những lo lắng của bạn về kết quả, mà chỉ đơn thuần là vấn đề cụ thể mà bạn muốn giải quyết. Ví dụ, thay vì sợ rằng quay lại trường sẽ tốn thời gian của bản thân, hoặc lo lắng rằng kết quả khi quay lại trường sẽ không tốt, thì vấn đề ở đây chính là có hay không nên trường trong học kỳ này.
Nhìn vào thực tế, phần lớn thời gian chúng ta dành ra không phải để đưa ra quyết định có nên làm điều gì hay không mà là để cân nhắc xem có nên làm nó ngay bây giờ hay không. Việc đó khiến chúng ta chần chừ và cảm thấy khó khăn khi phải đối mặt với kết quả. Nhận ra rằng quyết định có thể không cần được xác lập vào ngay thời điểm đó mà có thể vào thời điểm khác chính là một phần của việc giải quyết vấn đề.
3. Liệt kê các giải pháp rõ ràng. Sau khi xác định vấn đề, bạn sẽ cần liệt kê tất cả các giải pháp bạn có thể nghĩ ra. Đôi khi bạn sẽ cảm thấy chừng ấy giải pháp là không đủ, và tìm ý tưởng từ người khác có thể sẽ hữu ích.
4. Liệt kê những ưu và nhược điểm của từng phương án. Những gì bạn không thể thực hiện, không thể đạt được và ngược lại với từng giải pháp. Đừng quên những điểm quan trọng như chi phí cơ hội đối với mỗi giải pháp.
Vào lúc này hãy xem xét phản ứng cảm xúc của bạn với mỗi giải pháp. Giải pháp của bạn có đưa bạn đến gần hơn với những gì mà bạn mong muốn? Hãy thử đảo chiều suy nghĩ để đánh giá giải pháp của mình trước khi thực hiện nó.
5. Chọn một hoặc hai giải pháp để giải quyết vấn đề. Điều gì cản trở bạn thực hiện giải pháp? Nếu phản ứng cảm xúc của bạn là một phần nguyên nhân, hãy đặt ra một giải pháp khác để giải quyết vấn đề cảm xúc trước tiên.
Bạn có thể gặp phải vấn đề về sự thiếu quyết đoán. Tham khảo bài viết về cách vượt qua sự thiếu quyết đoán của bản thân.
6. Nếu giải pháp không hiệu quả, thì hãy thử một giải pháp khác. Giải quyết vấn đề thường có nghĩa là thử và sai và linh hoạt.
Ngay cả khi bạn thực hiện mọi thứ một cách cẩn thận, đôi khi các giải pháp vẫn cho thấy rằng chúng không hiệu quả. Điều này làm bạn dễ nản lòng, đặc biệt nếu bạn là một người nhạy cảm. Hãy lưu ý rằng sự nản lòng thường là một phần tự nhiên của quá trình giải quyết vấn đề. Thông tin bạn thu được từ những gì không hiệu quả chính là thứ có thể giúp bạn có những nỗ lực tiếp theo tốt hơn.
Nguồn: Psychology Today – Do You Hate Problem-Solving?
Xem Thêm: 7 Dấu hiệu của trí tuệ cảm xúc thấp