Trào ngược dạ dày nghẹn ở cổ họng thường xuất hiện với các triệu chứng điển hình như đau khi nuốt, khó nuốt, đau họng, ho, khàn tiếng… Nguyên nhân chủ yếu do axit dạ dày trào ngược gây kích thích thực quản. Một số trường hợp nặng không được điều trị kịp thời có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng như suy dinh dưỡng, viêm phổi… Tùy theo từng trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định uống thuốc điều trị, kết hợp thay đổi lối sống hoặc can thiệp phẫu thuật.
Trào ngược dạ dày nghẹn cổ họng là gì?
Trào ngược dạ dày nghẹn ở cổ họng là tình trạng khó nuốt xảy ra do axit dạ dày trào ngược. Người bệnh có thể bị nghẹn khi nuốt thức ăn đặc, nhưng không gặp triệu chứng tương tự với đồ ăn lỏng hoặc ngược lại. Các trường hợp nghiêm trọng có thể bị nghẹn với mọi thứ nuốt vào, bao gồm cả nước bọt. Triệu chứng kèm theo gồm:
- Đau khi nuốt
- Đau họng
- Ho
- Nghẹt thở
- Trào ngược thức ăn hoặc axit dạ dày
- Có cảm giác thức ăn bị vướng sau xương ức
- Cảm giác nóng rát sau xương ức
- Khàn tiếng
Các triệu chứng có thể xuất hiện rõ ràng hơn khi tiêu thụ các loại thực phẩm và đồ uống:
- Cà chua
- Trái cây, nước ép họ cam chanh như cam, quýt, bưởi
- Thực phẩm nhiều chất béo
- Đồ chiên
- Đồ uống có cồn, đặc biệt là rượu bia
- Socola
- Bạc hà
Nguyên nhân gây trào ngược dạ dày nghẹn cổ họng
Tình trạng trào ngược dạ dày nghẹn ở cổ họng chủ yếu do cơ vòng thực quản dưới (van) bị yếu hoặc giãn. Thông thường, van này đóng chặt sau khi thức ăn đã đi vào dạ dày. Nếu cơ vòng giãn bất thường trong các trường hợp không cần thiết, axit, thức ăn sẽ trào ngược từ dạ dày lên thực quản. Các yếu tố có thể dẫn đến tình trạng này gồm:
- Tăng áp lực vùng bụng: Phụ nữ mang thai thường bị trào ngược dạ dày gần như suốt thai kỳ do áp lực vùng bụng tăng lên.
- Thói quen ăn uống không khoa học: Ăn nhiều đồ chiên, thực phẩm cay, sữa và các sản phẩm từ sữa…
- Tác dụng phụ từ một số loại thuốc: Thuốc điều trị hen suyễn, huyết áp cao, dị ứng, thuốc giảm đau, thuốc an thần, thuốc chống trầm cảm.
- Thoát vị hoành: Phần trên của dạ dày phình vào cơ hoành, cản trở quá trình hấp thụ thức ăn.
Trào ngược dạ dày nghẹn cổ họng có sao không?
Trào ngược dạ dày nghẹn ở cổ họng nếu không điều trị kịp thời có thể gây ra nhiều biến chứng sau:(1)
- Làm tăng nguy cơ hình thành mô sẹo trong thực quản, khiến tình trạng hẹp thực quản càng trở nên nghiêm trọng hơn (ở giai đoạn muộn, người bệnh thường bị nôn ói nhiều, ăn uống kém, mất nước và làm tăng nguy cơ viêm phổi hít).
- Ung thư thực quản
Chẩn đoán trào ngược dạ dày nghẹn cổ họng
Khi khám về tình trạng nuốt nghẹn do trào ngược dạ dày, bác sĩ sẽ yêu cầu người bệnh trình bày về triệu chứng cụ thể, tiền sử bệnh lý, chế độ ăn uống, loại thuốc đang dùng. Sau đó, một số biện pháp chẩn đoán có thể được chỉ định thực hiện bao gồm:(2)
- Nội soi đường tiêu hóa trên: Bác sĩ đưa ống nội soi (một ống dài có gắn đèn) luồn qua miệng xuống cổ họng để quan sát niêm mạc đường tiêu hóa trên (thực quản, dạ dày và tá tràng), đồng thời sinh thiết (cắt một mảnh mô nhỏ) để phục vụ chẩn đoán khi cần thiết.
- Chụp X-quang đường tiêu hóa trên: Phương pháp này giúp hỗ trợ chẩn đoán các bệnh lý khác và xác định các chẩn biến chứng ở đường tiêu hóa trên do bệnh lý trào ngược dạ dày gây nên.
- Đo độ pH trở kháng thực quản 24 giờ: Bác sĩ đưa một ống mỏng qua mũi hoặc miệng, đi vào dạ dày để theo dõi độ pH của thực quản trong vòng 24 giờ. Trong quá trình này, người bệnh vẫn có thể ăn uống, ngủ nghỉ và sinh hoạt như bình thường. Đây được xem là tiêu chuẩn vàng trong phát hiện bệnh lý trào ngược dạ dày thực quản. Các thông tin thu được sau khi đo pH trở kháng thực quản bao gồm: số cơn trào ngược, bản chất cơn trào ngược, độ pH hay độ acid dịch trào ngược, thời gian thực quản tiếp xúc với dịch acid, trở kháng nền về đêm, mối liên quan giữa triệu chứng và cơn trào ngược. Dựa vào các dữ liệu từ máy đo pH, bác sĩ sẽ lên kế hoạch điều trị bổ trợ.
- Đo trở kháng thực quản độ phân giải cao (HRM) hay đo áp lực nhu động thực quản: Đây là kỹ thuật sử dụng dây đo (Catheter) có các thụ thể cảm nhận áp lực đưa qua mũi, xuống thực quản và vào dạ dày. Thông qua màn hình hiển thị bản ghi và bản đồ màu sắc sẽ giúp xác định rõ ràng các vùng của cơ thắt thực quản trên, cơ thắt thực quản dưới, lực co bóp của các nhịp nuốt cũng như áp lực vùng dạ dày phía dưới. Kỹ thuật này hữu ích trong việc chẩn đoán một số rối loạn có thể ảnh hưởng đến chức năng thực quản bao gồm tình trạng trào ngược dạ dày thực quản…
Cách điều trị trào ngược dạ dày nghẹn cổ họng
Đối với tình trạng trào ngược dạ dày nghẹn ở cổ họng, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp tùy vào mức độ nghiêm trọng và tổn thương ở thực quản, chẳng hạn như:
1. Uống thuốc
Uống thuốc là phương pháp điều trị ưu tiên đối với chứng khó nuốt do trào ngược dạ dày. Bác sĩ thường chỉ định dùng thuốc ức chế bơm proton (PPI) để giảm axit dạ dày và kiểm soát các triệu chứng bệnh, bao gồm: Esomeprazole, lansoprazol, omeprazole, pantoprazol, rabeprazol… Liều dùng thường là 1 lần/ ngày.
Ngoài ra, thuốc chẹn H2 cũng có thể giúp cải thiện triệu chứng bệnh nhưng không có khả năng phục hồi những tổn thương ở thực quản.
2. Thay đổi lối sống
Thay đổi lối sống là biện pháp quan trọng trong quá trình điều trị chứng nghẹn cổ họng do trào ngược dạ dày. Người bệnh nên lưu ý những vấn đề sau:
- Không dùng đồ uống có cồn, không hút thuốc lá để tránh tình trạng kích ứng thực quản trở nên nghiêm trọng, làm tăng triệu chứng ợ nóng và nuốt nghẹn.
- Ăn thành nhiều bữa nhỏ thay vì chỉ tập trung ăn 3 bữa/ ngày.
- Ăn thức ăn mềm hoặc lỏng
- Tránh ăn các loại thực phẩm có tính kết dính như mứt, bơ đậu phộng…
- Cắt nhỏ thức ăn để dễ nuốt hơn
Ngoài ra, người bệnh cũng nên đi khám bác sĩ định kỳ để trao đổi về vấn đề dinh dưỡng. Tình trạng nuốt nghẹn nặng do trào ngược dạ dày có thể ảnh hưởng đáng kể đến khả năng duy trì cân nặng, hiệu quả hấp thụ vitamin và khoáng chất cần thiết của cơ thể.
3. Phẫu thuật
Những trường hợp bị trào ngược dạ dày nghiêm trọng, khó nuốt, không đáp ứng với thuốc, có thể cần can thiệp phẫu thuật kịp thời để tránh biến chứng nguy hiểm về sau. Một số phương pháp phổ biến gồm:
- Phẫu thuật củng cố cơ vòng thực quản (Fundoplication): Trong quá trình phẫu thuật, bác sĩ sẽ sử dụng phần trên của dạ dày để củng cố cơ vòng thực quản dưới, giúp ngăn chặn axit dạ dày trào ngược lên thực quản. Tùy theo từng trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện phẫu thuật nội soi hoặc mổ mở.
- Phẫu thuật nội soi qua đường miệng (TIF): Bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật nội soi qua đường miệng đối với các trường hợp không thể thực hiện phẫu thuật củng cố cơ vòng thực quản bằng phương pháp mổ hở (Fundoplication). Trong quá trình phẫu thuật, bác sĩ sẽ đưa một thiết bị chuyên dụng vào miệng, xuống thực quản để tạo các nếp gấp ở đáy thực quản, các nếp gấp này sẽ tạo thành một van mới để ngăn chặn axit trào ngược từ dạ dày lên. Người bệnh sẽ được gây mê trong suốt thời gian nội soi, tốc độ phục hồi về sau cũng diễn ra nhanh vì không có vết mổ hở.
- Thủ thuật Stretta: Bác sĩ đưa ống nội soi xuống thực quản, truyền sóng điện từ tần số thấp đến vị trí nối giữa thực quản và dạ dày. Mục đích là tạo những vết cắt nhỏ trên mô thực quản, đồng thời cung cấp nước để tránh nhiệt gây tổn thương đến các vùng khác trong cơ thể. Khi các vết cắt này lành lại, mô sẹo sẽ hình thành để ngăn các dây thần kinh phản ứng với chứng trào ngược axit. Hầu hết người bệnh sau khi thực hiện thủ thuật Stretta đều phục hồi nhanh chóng, kiểm soát tốt tình trạng trào ngược dạ dày, giảm nhu cầu sử dụng thuốc ức chế bơm proton và cải thiện chất lượng cuộc sống đáng kể.
- Phẫu thuật Linx: Bác sĩ sẽ sử dụng một chiếc vòng nhỏ gồm nhiều hạt titan xâu chuỗi lại với nhau, quấn quanh cơ vòng thực quản dưới, đảm bảo hoạt động đóng, mở ổn định hơn, tạo điều kiện cho thức ăn đi qua một cách dễ dàng và ngăn axit dạ dày trào ngược. Đây là phẫu thuật xâm lấn tối thiểu, an toàn, hiệu quả cao, thời gian phục hồi ngắn.
- Cắt bỏ một phần thực quản: Với những phần thực quản đã bị tổn thương nghiêm trọng hoặc tiến triển thành ung thư, bác sĩ sẽ chỉ định cắt bỏ và gắn phần thực quản còn lại vào dạ dày.
Phòng ngừa trào ngược dạ dày nghẹn cổ họng
Dưới đây là một số biện pháp hữu ích giúp phòng ngừa hiệu quả tình trạng trào ngược dạ dày nghẹn ở cổ họng:
- Chia khẩu phần ăn hàng ngày thành nhiều bữa nhỏ
- Tránh ăn nhiều vào bữa tối
- Hạn chế ăn các loại thực phẩm khiến triệu chứng ợ chua trở nên nghiêm trọng hơn, như: Socola, nước ép cam quýt, trái cây, bạc hà, cà chua, tỏi, hành, đồ ăn chiên nướng…
- Tránh uống rượu bia, cà phê, đồ uống có gas
- Từ bỏ thói quen hút thuốc lá
- Duy trì cân nặng ổn định, tránh tình trạng thừa cân, béo phì
- Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi uống một số loại thuốc sau: Aspirin , ibuprofen, naproxen, thuốc kháng cholinergic (để kiểm soát bàng quang, say sóng), thuốc chẹn beta (điều trị cao huyết áp hoặc bệnh tim), thuốc điều trị bệnh Parkinson…
- Kiểm soát tốt căng thẳng
Khoa Tiêu hoá (BVĐK Tâm Anh Hà Nội) và Trung tâm Nội soi – Phẫu thuật nội soi tiêu hóa (BVĐK Tâm Anh TP.HCM) là những chuyên khoa Tiêu hóa uy tín, cung cấp dịch vụ thăm khám và điều trị cao cấp, hiệu quả cho các bệnh nhân mắc những bệnh lý tiêu hóa từ nhẹ đến nặng. Hệ thống BVĐK Tâm Anh quy tụ đội ngũ bác sĩ Nội khoa – Ngoại khoa – Nội soi tiêu hóa chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm, bên cạnh đó là sự hỗ trợ của hệ thống thiết bị y tế hiện đại, nhập khẩu từ nước ngoài, phục vụ tối đa nhu cầu thăm khám và điều trị của khách hàng.
Để đặt lịch thăm khám và điều trị các bệnh lý tiêu hóa với các chuyên gia bác sĩ về Tiêu hóa của Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, xin vui lòng liên hệ:
Trên đây là tổng hợp các thông tin liên quan đến tình trạng trào ngược dạ dày nghẹn cổ họng, nguyên nhân, triệu chứng đi kèm, cách điều trị phòng ngừa hiệu quả. Hy vọng thông qua những chia sẻ này, người bệnh sẽ có thêm nhiều thông tin hữu ích để chủ động theo dõi sức khỏe, thăm khám sớm, nhằm hạn chế tối đa biến chứng nguy hiểm.