Mù màu là tình trạng người bệnh gặp khó khăn khi phân biệt màu sắc hoặc phân biệt các sắc thái khác nhau của một màu như đỏ tươi, đỏ rượu, đỏ mận. Trong bài viết này cùng tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu, biến chứng và cách điều trị bệnh mù màu nhé!
1Mù màu là gì?
Mù màu là tình trạng người bệnh không thể phân biệt được màu sắc mà người bình thường phân biệt được. Người bệnh vẫn nhìn rõ vật chỉ là khả năng nhận biết màu sắc bị giảm.
Nguyên nhân xảy ra tình trạng này là do tế bào nón (tế bào thần kinh thị giác có chức năng xử lý hình ảnh và màu sắc sau đó gửi tín hiệu lên não) hoạt động không bình thường hoặc không hoạt động.
Mù màu không phải là không nhìn thấy bất kỳ màu sắc nào. Đa số mù màu là tình trạng người bệnh không phân biệt được các màu như đỏ, xanh dương, xanh lá cây, chỉ có một số ít là không thể nhìn thấy màu gì.
Bệnh có tính di truyền nên nếu gia đình có người mắc bệnh mù màu cần phải tầm soát cho trẻ em để có cách khắc phục hiệu quả. Do bệnh di truyền trên NST giới tính X nên nam có xu hướng mắc bệnh này nhiều hơn nữ.[1]
Người bệnh mù màu không thể phân biệt được một số màu sắc
2Nguyên nhân của bệnh mù màu
Do bố hoặc mẹ mang gen mù màu nên sẽ di truyền cho con của họ. Do di truyền trên NST giới tính X, giả sử gen bệnh là a thì bé trai sẽ có kiểu gen là XaY và bé gái sẽ có kiểu gen là XaXa.
Nhìn vào kiểu NST gây bệnh có thể kết luận rằng ở bé gái nếu muốn mắc bệnh thì chắc chắn bố của bé gái này phải gặp tình trạng mù màu, còn mẹ có thể mang gen mù màu là XAXa.
Với trẻ nam, chỉ cần mẹ mang gen bệnh a chứ không cần biểu hiện ra đã có thể gây nên tình trạng mắc bệnh ở trẻ. Những trẻ mù màu theo di truyền phần lớn là mù màu đỏ – lục (nhầm lẫn hai màu này với nhau).
Mù màu mắc phải là tình trạng người bệnh không thể phân biệt được màu (đa số là xanh – vàng) do một số nguyên nhân như:
- Tiếp xúc với một số hóa chất tác động xấu đến hệ thần kinh như kim loại nặng, dung môi hữu cơ.
- Tiếp xúc lâu dài với đèn hàn, xì sẽ làm tổn thương cấu trúc mắt.
- Bệnh lý về mắt như thoái hóa điểm vàng, đục thủy tinh thể, tăng nhãn áp, tình trạng lão hóa.
- Một số bệnh lý nền: tiểu đường, xơ cứng bì…
3Bệnh mù màu gồm những loại nào?
Dựa vào cách phân biệt màu sắc, người ta chia mù màu thành các loại như:
- Mù màu đỏ – lục: đây là dạng hay gặp nhất, có tính chất di truyền. Một số những ví dụ ở trường hợp này là không phân biệt được màu đỏ và đen, màu vàng và xanh lá cây, màu đỏ và màu xám đậm hoặc chỉ thấy màu xanh lam và vàng.
- Mù màu vàng – xanh: tình trạng này thường ít gặp hơn mù màu đỏ lục. Các màu sắc chủ yếu thấy trong trường hợp này là đỏ, xanh nhạt, hồng hoặc chỉ nhìn thấy xanh lá cây.
- Khó phân biệt màu sắc chỉ nhìn thấy màu xám: đây là trường hợp hiếm gặp nhất.
4Triệu chứng của mù màu
Một người được gọi là mù màu nếu người đó gặp một trong các dấu hiệu sau:
- Không phân biệt được sự khác nhau giữa các màu sắc.
- Không phân biệt được sự khác nhau như sắc thái các màu sắc.
- Do người bệnh không hề biết là màu sắc mà não bộ họ nhận diện không phải màu sắc thật nên cần phải theo sát những đứa trẻ có nguy cơ để kịp thời phát hiện tình trạng này.
Người bị mù màu sẽ không thể phân biệt được màu sắc
5Biến chứng của mù màu
Mù màu nhẹ có thể không ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống. Tuy nhiên khi tình trạng này xảy ra nặng hơn có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống.
- Mù màu đỏ nặng làm cho người bệnh không phân biệt được tín hiệu đèn giao thông, rất dễ gây ra tai nạn.
- Không phân biệt được màu sắc dễ khiến người bệnh không nhận biết được biển báo nguy hiểm.
- Tâm lý tự ti ngại giao tiếp cũng có thể được hình thành do sợ những lời trêu chọc.
6Cách chẩn đoán mù màu
Thăm khám lâm sàng
Bác sĩ sẽ khai thác các biểu hiện bất thường trong nhận biết màu sắc của người bệnh và đánh giá mức độ ảnh hưởng đến cuộc sống.
Ngoài ra, bác sĩ sẽ khai thác các đặc điểm tiền sử gia đình và tiền sử tiếp xúc với yếu tố nguy cơ để định hướng loại mù màu.
Xét nghiệm
- Thử nghiệm Ishihara: bác sĩ sẽ cho người bệnh xem một bảng màu trong đó có chứa màu sắc mà người bình thường sẽ nhìn thấy và màu sắc mà người bệnh sẽ nhìn thấy để đánh giá xem người bệnh có mù màu hay không.Đây là cách mà các phòng khám thường xuyên sử dụng để xác định trẻ mắc bệnh mù màu đỏ – lục.
- Kiểm tra mù màu HRR: Kiểm tra này tương tự như Ishihara, nhưng giúp sàng lọc các vấn đề về thị giác màu xanh-vàng.
- Bài kiểm tra mù màu Cambridge: Tương tự như bài kiểm tra mù màu Ishihara, ngoại trừ nó được thực hiện trên máy tính.
- Xét nghiệm mù màu Chromophore: Bác sĩ sử dụng xét nghiệm này để kiểm tra mù màu và xác định xem bạn có vấn đề về nhìn màu đỏ và xanh lá cây hay không.
- Bộ kiểm tra mù màu Farnsworth-Munsell 100: Bộ này sử dụng các khối hoặc chốt có sắc thái khác nhau của cùng một màu. Nhiệm vụ của bạn là sắp xếp tờ giấy kiểm tra mù màu này theo một trật tự nhất định. Thử nghiệm này kiểm tra xem bạn có thể đạt được một chút thay đổi về màu sắc hay không.
Thử nghiệm Ishihara để giúp chẩn đoán mù màu
7Khi nào cần gặp bác sĩ
Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ
Người ta khuyến cáo những trẻ em trên 4 tuổi khi đã phân biệt được màu sắc mà có yếu tố nguy cơ thì nên được đưa đến viện để thăm khám và điều trị.
Khi xuất hiện tình trạng không phân biệt được màu sắc như người bình thường, ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống, làm cho người bệnh cảm thấy tự ti thì họ cũng nên đến các cơ sở y tế để được tư vấn.
Nơi khám chữa mù màu
Khi có bất kỳ những dấu hiệu nào về mắt, bạn nên đến các cơ sở y tế chuyên khoa Mắt để được thăm khám và điều trị kịp thời. Tham khảo một số bệnh viện uy tín sau:
- Tại Thành phố Hồ Chí Minh: Bệnh viện Mắt TP.HCM, Bệnh viện Gia An 115, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM,…
- Tại Hà Nội: Bệnh viện Mắt Trung Ương, Bệnh viện Mắt Hà Nội 2, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội,…
8Các liệu pháp điều trị mù màu
Hiện nay, chưa có biện pháp nào giúp điều trị tình trạng mù màu được khuyến cáo trên toàn thế giới.
Kính mù màu – một loại kính được quan tâm hiện nay chỉ có tác dụng tăng độ tập trung màu sắc cho phép người dùng trải nghiệm rõ một số màu sắc.
Tuy nhiên, kính này chỉ có tác dụng với người bị mù màu nhẹ. Tính khả thi của kính còn phụ thuộc vào từng người bệnh khác nhau.
Có thể dùng kính chuyên dụng để phân biệt đúng màu sắc
9Biện pháp phòng ngừa mù màu
Không có phương pháp nào giúp phòng ngừa tối đa tình trạng mù màu nhưng bạn có thể thực hiện những gợi ý sau:
- Bạn có thể làm tư vấn tiền hôn nhân để phân tích khả năng sinh con bị mù màu của cả hai vợ chồng.
- Nên đeo kính bảo vệ mắt khi làm hàn xì hoặc tiếp xúc với các hóa chất công nghiệp và tia UV.
- Giữ đôi mắt khỏe mạnh, thường xuyên kiểm tra để kịp thời phát hiện những bệnh lý về mắt.
Khi hàn cần phải có kính để bảo vệ mắt
Mù màu là một trong những bệnh lý có tính di truyền. Chính vì vậy, nếu trong gia đình có người bị mù màu thì nên tiến hành tầm soát trẻ em trong gia đình để tránh những biến chứng không mong muốn xảy ra.