Việc điều trị và chăm sóc trẻ bị quai bị kịp thời và đúng cách rất quan trọng để đảm bảo sự phục hồi nhanh chóng, giảm thiểu nguy cơ bệnh quai bị tiến triển xấu, gây ra các biến chứng nguy hiểm, di chứng lâu dài, thậm chí là tử vong. Hiểu rõ các biểu hiện và phòng tránh lây nhiễm bệnh giúp mẹ có thể cung cấp sự quan tâm và chăm sóc tốt nhất cho con yêu.
BS Bùi Thanh Phong – Quản lý Y khoa vùng 3 – Hồ Chí Minh, Hệ thống tiêm chủng VNVC: “Quai bị là một bệnh nhẹ nhưng có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm như viêm não, viêm màng não và đặc biệt là vô sinh nếu chủ quan trong phòng ngừa và điều trị. Bệnh có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, nhưng thường gặp nhất ở trẻ em trên 2 tuổi. Hiện chưa có thuốc đặc trị cho bệnh quai bị, tuy nhiên, bệnh có thể được phòng ngừa bằng cách tiêm chủng vắc xin phòng bệnh quai bị.”
Bệnh quai bị ở trẻ là gì?
Bệnh quai bị là một bệnh được gây ra bởi virus quai bị (tên khoa học là Mumps virus). Bệnh có thể lây truyền qua những tiếp xúc trực tiếp với giọt bắn, dịch tiết từ mũi và nước bọt của người bệnh khi nói chuyện, hắt hơi hoặc ho. Sau khi xâm nhập vào cơ thể, virus quai bị sẽ tấn công tuyến nước bọt ở phía trước tai (tuyến mang tai), dẫn đến sưng cổ họng và hàm.
Hiện tại, chưa có bất cứ phương pháp hay loại thuốc nào dùng để đặc trị bệnh quai bị ở trẻ. Các phương pháp điều trị hiện có thường tập trung vào việc điều trị các triệu chứng của bệnh và cải thiện hệ miễn dịch để tăng sức đề kháng. Nếu chăm sóc trẻ bị quai bị tốt và điều trị đúng cách, bệnh quai bị có thể khỏi trong khoảng 1-2 tuần.
Bệnh quai bị ở trẻ có nguy hiểm không?
CÓ. THẬM CHÍ VÔ CÙNG NGUY HIỂM. Bệnh quai bị ở trẻ thường là bệnh lành tính và có thể tự khỏi nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, khi trẻ không được phát hiện, chăm sóc và điều trị sớm, bệnh quai bị có thể diễn tiến thành các biến chứng vô cùng nguy hiểm, thậm chí gây tử vong.
Bệnh quai bị có thể gây ra các tác động tiêu cực đến tuyến nước bọt mang tai và gây viêm nhiễm ở nhiều bộ phận khác, đặc biệt là hệ cơ quan sinh sản và não bộ. Mặc dù các biến chứng là hiếm gặp nhưng chúng hoàn toàn có thể gây ra những ảnh hưởng lâu dài đến tuổi trưởng thành của trẻ.
Một trong những biến chứng nguy hiểm của bệnh quai bị là viêm não, viêm màng não, dị tật tiểu não, đây là những biến chứng có thể để lại những di chứng lâu dài, cản trở sự phát triển của trẻ. Bé trai mắc bệnh quai bị có nguy cơ teo tinh hoàn gây vô sinh, bé gái có thể bị viêm màng trứng. Trên thực tế, các nguy cơ bị các biến chứng nguy hiểm là không cao với tỷ lệ 1/200.000 trẻ bị nhiễm bệnh, nhưng các bậc phụ huynh không nên xem nhẹ và “đánh cược” tương lai của con với con số trên.
Trẻ mắc quai bị có điều trị và chăm sóc tại nhà được không?
CÓ. Trẻ mắc bệnh quai bị có thể được điều trị và chăm sóc tại nhà. Trong giai đoạn đầu, cha mẹ có thể giúp trẻ nghỉ ngơi và duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh để tăng cường hệ miễn dịch của trẻ. Tuy nhiên, nếu triệu chứng trở nên nặng nề hoặc có dấu hiệu biến chứng, nên đưa trẻ đến bác sĩ để được kiểm tra và điều trị thích hợp. Bác sĩ sẽ đưa ra đánh giá chi tiết và quyết định liệu trẻ cần được điều trị tại nhà hay cần nhập viện để theo dõi và điều trị chuyên sâu.
Hướng dẫn cách chăm sóc trẻ bị quai bị tại nhà
Bố mẹ có thể tham khảo những phương pháp chăm sóc trẻ bị quai bị sau:
Chăm sóc bé bị quai bị: cần kiêng gì?
Khi trẻ bị quai bị, để hồi phục nhanh chóng, trẻ cần:
- Kiêng ăn các đồ ăn cay, nóng, chua, đắng,… vì có thể kích thích tuyến nước bọt, làm tăng hoạt động của tuyến và có thể gây viêm và sưng. Thay vào đó, nên cho trẻ ăn những món dễ tiêu hoá, dễ ăn dạng lỏng như cháo, súp.
- Không nên cho trẻ tắm bằng nước lạnh hoặc tắm quá lâu.
- Không nên tự ý sử dụng thuốc bôi, thuốc đắp hoặc thuốc uống khi chưa có sự hướng dẫn của bác sĩ.
- Trẻ không nên chạy nhảy hoặc tham gia vào các hoạt động mạnh có thể gây viêm tinh hoàn ở bé trai hoặc viêm buồng trứng ở bé gái.
- Hạn chế cho trẻ tiếp xúc với bụi bẩn và không khí lạnh.
Dinh dưỡng
Khi trẻ bị quai bị, cần chú ý đến dinh dưỡng để hỗ trợ quá trình hồi phục:
- Cung cấp cho trẻ các loại thức ăn lỏng như bột ngó sen, cháo gạo tẻ hoặc canh trứng, có thể chia thành nhiều bữa và điều chỉnh liều lượng phù hợp. Khi trẻ dần hồi phục sức khoẻ, có thể chuyển dần sang thức ăn dạng mềm, dễ tiêu hoá.
- Đậu đỗ là một nguồn dinh dưỡng tốt, chúng có chứa nhiều protein và các chất dinh dưỡng quan trọng khác giúp trẻ mau hồi phục sức khỏe. Khẩu phần ăn có thể bao gồm đỗ xanh và đỗ tương, chia lượng bằng nhau và đun nhừ. Mẹ có thể bỏ thêm đường đỏ để tăng hương vị nếu muốn. Ngoài ra, mẹ cũng có thể ninh đỗ xanh cả vỏ và kèm rau cải cho bé ăn đều đặn trong khoảng 3 – 5 ngày để giúp giảm triệu chứng bệnh tình.
- Đảm bảo trẻ ăn nhiều rau và hoa quả để bổ sung vitamin A và khoáng chất, giúp cung cấp dưỡng chất cần thiết cho quá trình phục hồi.
- Quan trọng nhất là đảm bảo trẻ uống đủ nước, có thể là nước lọc ấm hoặc nước hoa quả, sữa hạt để tránh mất nước và duy trì cân bằng nước trong cơ thể.
Vệ sinh răng miệng và cơ thể cho trẻ
Khi trẻ mắc bệnh quai bị, bé vẫn có thể tắm nước ấm và gội đầu như bình thường. Bố mẹ nên đảm bảo vệ sinh răng miệng và cơ thể sạch sẽ cho bé bằng cách sử dụng nước muối loãng để tránh tình trạng khô miệng và hạn chế sự phát triển của vi khuẩn trong khoang miệng.
Một số cách khác khi chăm sóc trẻ bị quai bị tại nhà
Ngoài ra, có nhiều cách khác có thể áp dụng khi bố mẹ chăm sóc trẻ mắc quai bị tại nhà, phụ thuộc vào từng tình trạng của trẻ, phụ huynh có thể kết hợp áp dụng thực hiện để hiệu quả chăm sóc tối ưu, giúp trẻ nhanh chóng phục hồi:
- Để giảm các triệu chứng như đau đầu và sưng, bố mẹ có thể tham khảo ý kiến bác sĩ và sử dụng một số loại thuốc giảm đau như Paracetamol (1), Ibuprofen (2) hay Corticoid (3).
- Nếu trẻ có sốt cao kéo dài, không hạ sốt được, hoặc xuất hiện biến chứng, cần đưa trẻ đến bệnh viện để được khám và điều trị.
- Trẻ vẫn có thể lau người bằng nước ấm khi bị quai bị, tuy nhiên cần kiêng lạnh để tránh sự kích thích.
- Bố mẹ nên luôn đeo khẩu trang và hạn chế tiếp xúc với người ngoài để tránh lây nhiễm bệnh cho người khác.
- Đối với trẻ nam bị viêm tinh hoàn, mẹ có thể cho mặc quần lót phù hợp và chườm lạnh để giảm sưng đau.
- Khi bệnh tái phát, mẹ cần cách ly trẻ khoảng 2 tuần để đảm bảo an toàn cho bé và người xung quanh.
- Trẻ nên nghỉ ngơi tuyệt đối khi có hiện tượng sưng tinh hoàn.
- Mẹ không nên tự ý sử dụng các loại thuốc uống, thuốc bôi, hay đắp lên vùng bị sưng mà nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để tránh bị nhiễm độc.
- Tham khảo ý kiến bác sĩ để sử dụng các loại thuốc hạ sốt, an thần, và giảm đau phù hợp.
- Để hạ sốt và thân nhiệt cho trẻ, mẹ có thể dùng khăn ấm.
- Nên giữ trẻ trong môi trường tối và ít ánh sáng để tạo điều kiện cho trẻ nghỉ ngơi.
- Mẹ có thể chườm nóng vùng góc hàm để giảm đau và sưng.
Các dấu hiệu cần sớm đưa trẻ đến bệnh viện để điều trị
Khi trẻ xuất hiện các dấu hiệu bất thường, bố mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Các dấu hiệu bao gồm:
- Trẻ sốt cao hơn 3 ngày và không có dấu hiệu cải thiện sau khi đã uống thuốc hạ sốt.
- Tuyến nước bọt sưng, đau kéo dài trên 7 ngày.
- Các triệu chứng trở nên tồi tệ hơn theo thời gian.
- Xuất hiện cơn co giật.
- Trẻ bị mất nước nghiêm trọng và từ chối uống nước.
- Trẻ không hứng thú với việc ăn uống.
- Trẻ gặp vấn đề về giấc ngủ, ngủ li bì và khó đánh thức.
- Trẻ có biểu hiện viêm tinh hoàn như sưng, đau vùng bìu.
Nếu bố mẹ áp dụng kịp thời và đúng cách chăm sóc trẻ bị quai bị, bệnh sẽ tự khỏi sau từ 7-10 ngày, sau đó sẽ phục hồi nhanh chóng, cơ thể sản sinh miễn dịch lâu dài, thậm chí là suốt đời. Ngược lại, nếu không được chăm sóc tốt, bệnh quai bị có thể gây ra một số biến chứng nguy hiểm như sưng tinh hoàn ở nam giới và viêm buồng trứng ở nữ giới, tuy hiếm nhưng có thể dẫn đến vô sinh.